Αγρίνιο: Η σημασία ενός ιστορικού πάρκου για μία πόλη

La importancia de un parque histórico para una ciudad –
Η σημασία ενός ιστορικού πάρκου για μία πόλη –
The importance of an historical park for a city

Σε λίγους μήνες ολοκληρώνεται ο τρίτος χρόνος από την ημέρα που ο δήμος Αγρινίου με τη βοήθεια και υποστήριξη και αστυνομικών δυνάμεων, ανέλαβαν να καταστρέψουν το Παπαστράτειο Δημοτικό Πάρκο Αγρινίου, το σημαντικό στολίδι και πνεύμονα της πόλης.

Ευθύς αμέσως, αναδείχθηκε ένα σημαντικό κοινωνικό σύνολο στο Αγρίνιο, που συγκρούστηκε σώμα με σώμα ενάντια στην υλοποίηση της σχιζοφρενικής “ανάπλασης” και δημιούργησε την Ανοιχτή Συνέλευση για την Προστασία και Αναζωογόνηση του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια περίπτωση από τις λίγες στη σύγχρονη νεοελληνική ιστορία, όπου σε μία περιφερειακή πόλη, ένα κίνημα ενεργών πολιτών συγκρουόμενο αυτοβούλως με δημοτική αρχή και αστυνομία, στα τέλη του Καλοκαιριού του 2013, κατάφερε έγκαιρα να αποτρέψει την ολοσχερή καταστροφή ενός τόσο σημαντικού χώρου.
Το κάπως αφηρημένα οικολογικό περιεχόμενο έμπρακτης προστασίας με όρους αυτοδιαχείρισης ενός κοινόχρηστου πάρκου, εξελίχθηκεδιεκδίκησης ζωτικών αναγκών. Σήμερα, τέτοιες ζωτικές ανάγκες μπορεί να είναι η εκπαίδευση στην καλλιέργεια της Γης, η συνεργασία για συλλογική παραγωγή και η αυτοδιαχείριση της τροφής. το Σεπτέμβριο  του 2013, ως απόρροια των κοινωνικών διεργασιών που διαμορφώνονταν στο Αγρίνιο, ήρθαν στη δημοσιότητα νεότερα στοιχεία – από αυτά της εκδίκασης της πρώτης αίτησης αναστολής, της οποίας η απόφαση απέρριπτε την αίτηση αναστολής στο σύνολό της (293/10.07.2013) – το οποία φυσικά τέθηκαν υπόψη της Επιτροπής Αναστολών. Τα νέα προσκομιζόμενα στοιχεία ανέτρεπαν τα δεδομένα επί των οποίων στηρίχθηκε η Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας, με συνέπεια ο Πρόεδρος του Ε' Τμήματος του ΣτΕ να εκδώσει την από 21/10/2013 προσωρινή διαταγή του, για αναστολή εκτέλεσης μίας σειράς διοικητικών πράξεων, μεταξύ των οποίων η κοπή δένδρων και θάμνων.

Ουσιαστικά, η υπόθεση του Πάρκου Αγρινίου αποτελεί μία χαρακτηριστική νεοελληνική περίπτωση χείριστης δημόσιας διαχείρισης ευρωπαϊκών χρημάτων. Στο όνομα αυτών των χρημάτων επιχειρήθηκε η καταστροφή ενός ιστορικού πάρκου ενάντια στους κανόνες της τέχνης και της τεχνικής διαχείρισης ανάλογων Πάρκων, όπως εφαρμόζονται σ ολόκληρο τον κόσμο.
Η έννοια ιστορικό πάρκο στην προκειμένη περίπτωση ορίζεται από την χάρτα της Φλωρεντίας (1982) σύμφωνα με την οποία “… είναι μια αρχιτεκτονική και φυτοκομική σύνθεση που ενδιαφέρει το κοινωνικό σύνολο από ιστορική ή καλλιτεχνική πλευρά. Αυτό είναι ένα στοιχείο που δεν ελήφθη υπόψη στην απόφαση του υπουργού Πολιτισμού το 2008 - σύμφωνα με την οποία το Παπαστράτειο Πάρκο δεν χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος - δεν κατανόησε δηλαδή τη διαφορά των εννοιών Προκειμένου να γίνει ευρύτερα αντιληπτό πόσο σημαντική είναι αυτή η διαφορά, χρειάζεται να αναφερθεί ότι η προαναφερόμενη συνθήκη της Φλωρεντίας αποσαφηνίζει στο άρθρο 2:  "
Ο ιστορικός κήπος είναι μια αρχιτεκτονική σύνθεση της οποίας τα συστατικά στοιχεία είναι κυρίως φυτικά και ως εκ τούτου ζωντανοί οργανισμοί, που σημαίνει ότι είναι φθαρτοί και ανανεώσιμοι. Επομένως, η εμφάνισή του αντανακλά την αιώνια ισορροπία μεταξύ του ετήσιου κύκλου των εποχών, της ανάπτυξης και της φθοράς της φύσης, και της επιθυμίας του καλλιτέχνη και του τεχνίτη να την κρατήσει για πάντα αναλλοίωτη.”"
                             
Γίνεται σαφές λοιπόν ότι το Πάρκο Αγρινίου πρόκειται για σημαντικό ιστορικό κήπο καθώς “ο όρος «ιστορικός κήπος» μπορεί εξίσου να ισχύει για τους μικρούς κήπους και τα μεγάλα πάρκα, είτε τα επισήμως οριοθετημένα είτε τα φυσικά τοπία.”, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο 7 της συνθήκης.
Τα προαναφερόμενα στοιχεία είναι πολύ σημαντικά για έναν τόπο όπως το Αγρίνιο. Καθώς με την κατάλληλη τεκμηρίωση, το πάρκο της πόλης θα μπορούσε να αποτελεί τοπόσημο διεθνούς εμβέλειας για την περιοχή και να λειτουργεί ως κύτταρο πολιτισμού, αναψυχής, άθλησης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ως υποδομή έλξης τουρισμού με ιστορικά και περιβαλλοντολογικά χαρακτηριστικά. Ο χαρακτηρισμός αυτός του πάρκου ως ιστορικό δεν περιέχει γεωπονική, δασολογική ή νομική υπόσταση μόνον, αλλά η ίδια η κοινωνία εφ' όσον έχει αφυπνισθεί μπορεί να απολαμβάνει το δικαίωμα να ορίζει την ιστορικότητα του χώρου.
Ουσιαστικά, το πάρκο μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για βελτίωση της ποιότητας της ζωής, ως χώρος ολοκλήρωσης των κοινωνικών σχέσεων κι επαφής με τη φύση. Ως υποδομή η οποία προωθεί την εκπαίδευση κι αναψυχή των χρηστών του, με έμφαση στην τέχνη, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την προστασία του περιβάλλοντος. Ως κοινωνικό εργοστάσιο για τη διαχείριση της γης, του ελεύθερου χρόνου και κουλτούρας της υπαίθρου.Πως όμως μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός;

Αρχικά, χρειάζεται να αποσαφηνιστεί ότι η διαδικασία ανάδειξης του πάρκου σε ιστορικό, το κατατάσσει αυτόματα σε μία κατηγορία γνωστών οικοσυστημάτων παγκοσμίως, που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις. Αυτό αποτελεί σημαίνον πλεονέκτημα το οποίο σε συνδυασμό με συγκεκριμένες ενέργειες, μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για την υπερτοπική επισκεψιμότητα του πάρκου.
Για να πραγματοποιηθεί αυτό χρειάζεται να αναδειχθούν και να επισημανθούν τα ευρήματα από τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους που υπάρχουν μέσα στο πάρκο, δηλαδή την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, τις κατοικίες των προσφύγων του μικρασιατικού πολέμου, το μνημείο των δολοφονημένων απεργών καπνεργατών, τον τόπο έμπνευσης του πρωτοπόρου λογοτέχνη Κώστα Χατζόπουλου με τη χαρακτηριστική βελανιδιά,- τις προτομές της οικογένειας Παπαστράτου που είναι έργα σημαντικών Αγρινιωτών γλυπτών διεθνώς γνωστών, κ.τ.λ..
                                         
Αυτά τα ιστορικά χαρακτηριστικά χρειάζεται οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη και να διαδραματίσουν πρωτεύοντα ρόλο στις επί μέρους μελέτες (φυτοτεχνική, αρχιτεκτονική, δασολογική, ηλεκτρολογική, κ.τ.λ.), κατά τη διάρκεια της σύνταξης της συνολικής μελέτης αποκατάστασης λειτουργίας του Πάρκου.     Δηλαδή, να δημιουργηθεί η δυνατότητα για διαδραστική εκπαιδευτική βόλτα και οικοτουριστική ξενάγηση στις διαφορετικές ιστορικές περιόδους, αποτυπώματα των οποίων υπάρχουν μέσα στην έκταση των 54 στρεμμάτων του Πάρκου.
Οι προαναφερόμενες δραστηριότητες μόνον κοινωνικά οφέλη μπορούν να φέρουν στο Αγρίνιο, λειτουργώντας ως σημείο αναφοράς και αναδυκνείοντάς το σε χαρακτηριστικό τοπόσημο για ολόκληρη την περιοχή. Την ίδια χρονική περίοδο που η ευρύτερη γεωγραφική ζώνη έχει χάσει σπουδαίους οικονομικούς πόρους μετά την ολική απόσυρση του καπνού από την παραγωγή, το αποτέλεσμα της οποίας σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση είναι τα δυσθεώρητα ύψη ανεργίας κι ανέχειας για τον τοπικό πληθυσμό, καθώς παράλληλα έχει καταστήσει το Αγρίνιο ως μία από τις πόλεις με τους υψηλότερους δείκτες ανεργίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Μια απόφαση απόσυρσης εντελώς λανθασμένη με ιδιοτελή πολιτικά κριτήρια, που εξυπηρέτησε τον προσωπικό πλουτισμό τοπικών παραγόντων εμπλεκόμενων στην ενδιάμεση αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής το 2003. Ενάντια σε αυτό που ορίζουν οι αρχές αγροτικής πολιτικής και παραγωγής, προκαλώντας πολλές χιλιάδες θέσεις ανεργίας στην περιοχή.
Η βιωσιμότητα της ιδέας σαφώς εξαρτάται από τον τρόπο διαχείρισης του πάρκου. Είναι δεδομένο πλέον, ότι στο Αγρίνιο έχει διαμορφωθεί ένα σημαντικό σύνολο ανθρώπων που όχι μόνον έχει εντάξει το πάρκο στην καθημερινότητά του αλλά επιπλέον διατυπώνει σαφή πρόταση προκειμένου να προστατευθεί και αναζωογονηθεί το προαναφερόμενο ενδιαίτημα.
Με την έννοια ότι ενδιαίτημα είναι ο οικότοπος (: habitat) που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες συνθήκες, εκεί ζει και αναπαράγεται συνήθως ένα είδος, ένας πληθυσμός ή μία βιοκοινότητα. Αυτό το κρίσιμο σύνολο ανθρώπων μπορεί να λειτουργήσει ως πρώτη μαγιά για την υπερτοπική ανάδειξη του πάρκου σε τοπόσημο, αποτελώντας ζωντανό κίνητρο για συμμετοχική αναδιοργάνωση του αστικού χώρου. Οπωσδήποτε για την πραγματοποίηση του, χρειάζεται αυτοδέσμευση και συμμετοχή όσων ενεργοποιούνται με τα Κοινά, προκειμένου να υλοποιούνται τα απαιτούμενα χρονοδιαγράμματα εργασιών και μέσω πράξεων να ανατρέπεται το φαινόμενο της ανάθεσης.

Η ολοκληρωμένη διαχείριση του πάρκου μπορεί να λαμβάνει χώρα μέσω της συμμετοχής των ενεργών πολιτών σε ανοιχτές συνελεύσεις ανά τακτές προκαθορισμένες ημερομηνίες και τήρηση δημοσιεύσιμων πρακτικών, με συμμετοχή της εκάστοτε δημοτικής αρχής μέσω κάποιου αιρετού αντιπρόσωπου της (οπωσδήποτε αποδεδειγμένα σχετικό με το θέμα), όπως φυσικά και τη συμμετοχή των ανθρώπων που πρόκειται να εργάζονται στην προτεινόμενη νέα υπηρεσία διαχείρισης του πάρκου. νέα υπηρεσία διαχείρισης χρειάζεται να αποτελείται τουλάχιστον από τρία τμήματα: Φροντίδας και Αναζωογόνησης του πάρκου, με προσωπικό το οποίο σε βάθος χρόνου να είναι σε θέση να φέρει σε πέρας το δύσκολο αυτό έργο.
Το προσωπικό αυτό χρειάζεται να απασχολείται αποκλειστικά με το πάρκο σε καθημερινή βάση, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα εργασιών ακρίβειας χειρουργικών επεμβάσεων που εκπονείται από τους υπεύθυνους γεωτεχνικούς επιστήμονες.Εκπαίδευσης Παιδιών, Νέων κι Ενηλίκων, με ευθύνη την ανάπτυξη κι εφαρμογή εκπαιδευτικού προγράμματος Περιβαλλοντικής Αγωγής.
Το πρόγραμμα αυτό θα έχει ως στόχο να εδραιώσει περαιτέρω το Πάρκο Αγρινίου ως ένα χώρο που προσφέρει μοναδική περιβαλλοντική εκπαίδευση στην περιοχή. Προωθώντας παράλληλα εκπαιδευτικά πλαίσια τα οποία αναδεικνύουν το περιεχόμενο και τα συστατικά που καλλιεργούν και οξύνουν τις αισθήσεις των ανθρώπων, που βασίζονται στο σεβασμό και την περιβαλλοντολογική φροντίδα.
Πολιτισμού κι επικοινωνίας  της υπερτοπικής αξίας του πάρκου με ανάδειξη των πολλαπλών του παραμέτρων (όπως για παράδειγμα οικολογική, ιστορική, πολιτιστική, βοτανολογική, ψυχαγωγική), με θερινά φεστιβάλ θεάτρου, κινηματογράφου και μουσικής στο υφιστάμενο κηποθέατρο – με δημιουργία ετήσιου διεθνούς συμποσίου υπαίθριας γλυπτικής στο χώρο του Πάρκου (προς τιμήν των σημαντικών γλυπτών που έχει αναδείξει η πόλη) κ.τ.λ..
Είναι δεδομένο ότι για να υλοποιηθούν τα προαναφερόμενα χρειάζεται οξυδερκή πολιτική βούληση με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και οργανόγραμμα. Οπωσδήποτε, όμως, δεν μπορεί να υλοποιηθεί με ανάθεση και κουτοπονηριές, όσων προσπαθούν να αποκομίσουν προσωπικά οφέλη χρησιμοποιώντας με ιδιοτέλεια τις δράσεις και τα προσωπικά κόστη που έχουμε υποστεί, στο δικό τους χαρακτηριστικό βαθμό όσοι/-ες συνεχίζουμε να δραστηριοποιούμαστε ενεργά για την αποκατάσταση των λειτουργιών του Πάρκου. Άλλωστε, μία ανώνυμη επιστολή καταγγελίας για εμπλοκή δύο δημοτικών υπαλλήλων σε μία υπόθεση μεταφοράς δημόσιας περιουσίας του πάρκου σε ιδιωτικό χώρο – που έλαβα μέσω ταχυδρομείου κι έχουμε ήδη καταθέσει μαζί με άλλα δύο μέλη της Ανοιχτής Συνέλευσης, προς ενημέρωση της δημοτικής αρχής του Αγρινίου – χαρακτηριστικά γράφει : “Έτσι, για την αποκατάσταση της αλήθειας και επειδή το Πάρκο δεν είναι του Μοσχολιού, του Παπαναστασίου ή οποιουδήποτε άλλου αλλά όλων των Αγρινιωτών.”
Θα πρόσθετα ότι με την κατάλληλη διαχείριση θα μπορούσε να λειτουργεί ως ένα πάρκο πρότυπο για ολόκληρη τη χώρα, με προδιαγραφές εξωστρέφειας.

Αντί επιλόγου, επισυνάπτω ένα σχέδιο αποκατάστασης της λειτουργίας της παιδικής χαράς (στην τοποθεσία που βρίσκονταν) και δημιουργίας χώρου διδασκαλίας περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης. Είναι ένα σχέδιο προσαρμοσμένο στις ανάγκες της υφιστάμενης κατάστασης, που μελετούσα το προηγούμενο χρονικό διάστημα και φυσικά δημοσιεύεται σε αρχικό στάδιο με σκοπό να συμπληρώνεται σταδιακά με αυτενέργεια από τους πολίτες. Ουσιαστικά πρόκειται για μία αρχική μελέτη την οποία θέτω σε ανοιχτή δημόσια διαβούλευση προκειμένου οι πολίτες (ντόπιοι και ξενιτεμένοι) να έχουν τη δυνατότητα για συνδιαμόρφωση της τελικής πρότασης.
Προσωπικά θεωρώ ότι η εποχή των “αυθεντειών” έχει παρέλθει (με όλα τα δεινά που προκάλεσε στη νεοελληνική κοινωνία αυτού του τύπου η πολιτική θεώρηση των πραγμάτων), παράλληλα διαισθάνομαι ότι είναι αδήριτη η ανάγκη για ευρεία συμμετοχή στη συλλογική αναδιοργάνωση του αστικού και του αγροτικού χώρου.

Διαδικτυακή πηγή:https://parkoagriniou.files.wordpress.com/2015/10/ceadcebaceb8ceb5cf83ceb7-cebaceb1cf84ceb1ceb3ceb3ceb5cebbceafceb1cf82.pdf

Φωτογραφίες και σχέδιο ©Δημήτρης Β. Γερονίκος. Λήψη φωτογραφιών στο οικοσύστημα του Παπαστράτειου Δάρκου Αγρινίου.

πηγή άρθρου Define Normal