Η εκτέλεση του «διαβολογιατρού» Βαρδινογιάννη από την Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (Ο.Π.Λ.Α.)

Παραθέτουμε ένα κεφάλαιο από το καταπληκτικό βιβλίο του Ιάσονα Χανδρινού «Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942 – 1944».
Αφορά την εκτέλεση από την  Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (Ο.Π.Λ.Α.) στις  22/9/1944 του συνεργάτη των Γερμανών Ιωσήφ (Σήφη) Βαρδινογιάννη, ο οποίος ήταν γνωστός και σαν «διαβολογιατρός».

Εισαγωγικά να προσθέσουμε ότι πρόκειται για γόνο της πανίσχυρης μέχρι σήμερα  οικογένειας Βαρδινογιάννη, μιας και ο γιατρός Ιωσήφ Π. Βαρδινογιάννης ήταν αδελφός του Ιωάννη Π. Βαρδινογιάννη, πατέρα του Βαρδή Βαρδινογιάννη.

Επίσης να αναφέρουμε ότι στην αρχική φωτογραφία βλέπουμε την εφημερίδα «Κατηγορώ» που εξέδιδε η Κομμουνιστική Οργάνωση Αθήνας και, αν δεν κάνουμε λάθος, παρόμοιο έντυπο δεν κυκλοφόρησε σε καμιά από τις σκλαβωμένες από τις δυνάμεις του άξονα Ευρωπαϊκές χώρες. Μια εφημερίδα δηλαδή που να καταγγέλλει επώνυμα όσους συνεργαζόταν με τις δυνάμεις κατοχής και ουσιαστικά να λειτουργεί  σαν «λίστα προδιαγραφών».

Στην συγκεκριμένη εφημερίδα και δυο μέρες πριν την εκτέλεση του «διαβολογιατρού» σε ένα άρθρο  κάτω από τον εύγλωττο τίτλο «ΕΘΝΟΠΡΟΔΟΤΕΣ», διαβάζουμε ακριβώς όπως γράφεται:

«Καταγγέλνουμε το γιατρό Βαρδινογιάννη αρχηγό του ΕΔΕΣ Πειραιά γιατί ενεργεί σαν Γερμανός κι όχι σαν Ελληνας. Αποδοκιμάζοντας ανοιχτά την Εθνική ενότητα δίνει εντολές στις Ασφάλειες του Πειραιά και στις δολοφονικές του ομάδες να συνεχίσουν την εξόντωση και τις δολοφονίες των λαϊκών αγωνιστών. Ο Βαρδινογιάννης διακηρύσσει ανοιχτά πως εχθροί δεν είνε οι Γερμανοί παρά οι Κομμουνιστές, και ετοιμάζει καινούργιες σφαγές. Ο Οργανωτής των σφαγών της Κοκκινιάς και των συνοικιών του Πειραιά πρέπει να ξέρει πως η ώρα της τιμωρίας των Εθνοπροδοτών πλησιάζει».


Το κεφάλαιο από το βιβλίο που αναφέραμε:

Η εξόντωση του «διαβολογιατρού» Βαρδινογιάννη (22.9.1944)

ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ, για μεγάλο διάστημα μετά την ερήμωση που ακολούθησε τη σφαγή στην Κοκκινιά, οι ένοπλες οργανώσεις αναζητούσαν κι αυτές ευκαιρίες να ανακτήσουν την αυτοπεποίθησή τους και να ανταποδώσουν τα πλήγματα.

Από τις αρχές Σεπτεμβρίου η ΟΠΛΑ άρχισε να καταστρώνει εκ νέου σχέδια για την εξόντωση του γιατρού Ιωσήφ (Σήφη) Βαρδινογιάννη. 

Σε ηλικία 55 ετών, ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Πειραιά ήταν πρόσωπο με κύρος και υπόληψη στους πληθυσμούς των Κρητικών του Πειραιά, ενώ είχε ανακηρύξει εαυτόν πολέμιο του κομμουνισμού από την εποχή της διάσπασης του ΕΔΕΣ.1
Σε στενή συνεργασία με αντικομμουνιστικές οργανώσεις, την Ειδική Ασφάλεια και τους ίδιους τους Γερμανούς, βρισκόταν σχεδόν πίσω από κάθε διωκτική δράση κατά του ΕΑΜ στις γειτονιές του Πειραιά, ενεργώντας «σα Γερμανός και όχι σαν Έλληνας»,2 ενώ ο Ριζοσπάστης τον ήθελε να έχει πρωτοστατήσει και στο Μπλόκο της Κοκκινιάς.3 Ίσως να μην είναι τυχαίο πως οι παλιοί Πειραιώτες τον θυμούνται καλύτερα με το παρωνύμιο «Βαρδουλογιάννης», που απέκτησε λόγω του βίαιου χαρακτήρα του.4

Για λόγους ασφάλειας ο Βαρδινογιάννης δεν απομακρυνόταν από την περιοχή της Ευαγγελίστριας στα «Κρητικά» του Πειραιά -όπου και τα γραφεία του Συλλόγου Κρητικών Πειραιώς στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου-, διέθετε σωματοφυλακή και οπλοφορούσε πάντοτε. Η περιοχή ήταν δύσκολα προσπελάσιμη και οι απόπειρες αποτύγχαναν γιατί οι ομάδες γίνονταν αντιληπτές από απόσταση. Στην τελευταία απόπειρα χρησιμοποιήθηκαν ως «μυστικά» όπλα ένα ασθενοφόρο που διέθεσε η οργάνωση του Νοσοκομείου Σαπόρτα για καμουφλάζ και ο «Βίλλυ», ένας γερμανός αυτόμολος, διάσημος στους οργανωμένους όλου του Πειραιά.5

Στην επιχείρηση συμμετείχε ολόκληρη η ομάδα της ΟΠΛΑ Παλιάς Κοκκινιάς με επικεφαλής τον Σπόρο Καπαρέλη και μαχητές από τα Καμίνια με επικεφαλής τον Κώστα Γιώργιζα για κάλυψη, σχεδόν όλοι τους ντυμένοι με γερμανικές στολές της Feldgendarmerie.

«0 Βίλλυ φόρεσε τη στολή αξιωματικού τη; Γκεστάπο και κατέφθασε με αυτοκίνητο στα γραφεία του Βαρδινογιάννη, ανέβηκε επάνω και του ζήτησε να τον ακολουθήσει αμέσως και επειγόντως στα γραφεία της Γκεστάπο. Παρουσίασε και κάποιο πλαστό χαρτί. Ήτανε τόσο πειστικός και τόσο βιαστικός που ο Βαρδινογιάννης τον ακολούθησε αμέσως ανύποπτος».6 Μπαίνοντας στο αυτοκίνητο, ο Βαρδινογιάννης κατάλαβε τι συνέβαινε και προσπάθησε να τραβήξει πιστόλι, άλλα δέχτηκε τρεις σφαίρες από το πιστόλι του Καπαρέλη και έπεσε νεκρός.7 Αμέσως η ομάδα εγκατέλειψε το αυτοκίνητο και ;. τσιλιαδόροι άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα - το σύνθημα της υποχώρησης. Δύο μαχητές έπεσαν νεκροί από τα πυρά της προσωπικής φρουράς του Βαρδινογιάννη 8 και ο «Βίλλυ» έστριψε τρέχοντας προς την οδό Δεληγιώργη.

Ήταν η τελευταία φορά που τον έβλεπαν. Όπως μαθεύτηκε αργότερα, συνελήφθη τραυματισμένος και παραδόθηκε στα κεντρικά των SS όπου και εξέπνευσε μετά από βασανιστήρια.9 
Οι άνδρες της Ασφάλειας σκότωσαν επίσης επί τόπου ένα νεαρό λούστρο αρμένικης καταγωγής ο οποίος μετά τους πυροβολισμούς άρχισε να τρέχει, στοιχείο που τον στοχοποίησε ως συνεργό.10 

Η ημερομηνία αυτού του μακελειού στο κέντρο του Πειραιά ήταν η 22α Σεπτεμβρίου 1944 και ώρα η 12η μεσημβρινή.
Σα να επρόκειτο για σύνθημα εκκαθαριστικής επιχείρησης, οι εκτελέσεις «αντιδραστικών» στον Πειραιά κορυφώθηκαν τη βδομάδα που ακολούθησε τη δολοφονία του Βαρδινογιάννη.31
_____


1. Μέλη του «πατριωτικού ΕΔΕΣ» τον είχαν καταγγείλει ήδη από τις παραμονές της διάσπασης, πως διένειμε στα μέλη της οργάνωσης ταυτότητες της Ειδικής Ασφάλειας με σκοπό τη δημιουργία πυρήνα Τάγματος Ασφαλείας (Ελευθέριος Δέπος, «Η διάσπασις αρχίζει εις τον ΕΔΕΣ Αθηνών», IAEA, τχ. 31-32/Μάρτιος-Απρίλιος 1961), ενώ είχε εξαρχής τη δυνατότητα να απαλλάσσει κρατουμένους της Ασφάλειας κατά βούληση [Μαγνητοφωνημένη Συνέντευξη Ιάκωβου Βαγιάκη (Εθνικό Κομιτάτο Πειραιά)]. Το φθινόπωρο του 1943, σε μια ενωτική προσπάθεια σύμπηξης μετώπου όλων των μη εαμικών οργανώσεων του Πειραιά απέναντι στο ΕΑΜ, μια ομάδα της Εθνικής Δράσης απευθύνθηκε στον Βαρδινογιάννη, ο οποίος λόγω της θέσης και της πολεμικής του ρητορικής λειτουργούσε ως σημείο αναφοράς. Εκείνος αρνήθηκε και δείχνοντας χαρακτηριστικά τα δύο περίστροφα που είχε στη ζώνη του, είπε στους νεαρούς επισκέπτες του: «Τα βλέπετε αυτά; Έχουν δέκα σφαίρες. Οι 9 είναι για τους κομμουνιστές και η μία για το βασιλιά...» [Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Παντελή Καλογιάννη (Εθνική Δράση Πειραιά)]. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Βαρδινογιάννη βλ. Βαρδής Π. Βαρδινογιάννης, Οικογένεια Βαρδινογιάννη, Αθήνα 1992· Πάρις Κελαϊδής, Εγκυκλοπαίδεια των Σφακίων, Εκδόσεις Καράβι και Τόξο, Αθήνα 2007, σ. 40.

2 Κατηγορώ, 20.9.1944.

3. Βλ. την μπροσούρα: 17 Αυγούστου 1944 (ο μπλόκος), Έκδοση «Η Κοκ-κινιά μας», Αύγουστος 1945.

4. Μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις Θεόδωρου Ξηροτάγαρου (ΟΙΙΛΑ Κοκκινιάς), Παντελή Καλογιάννη (Εθνική Δράση Πειραιά), Ιάκωβου Βαγιάκη (Εθνικό Κομιτάτο Πειραιά).

5. Τάκης Μπενάς, Της Κατοχής. Μνήμες μικρές σαν χρέος. Θεμέλιο. Αθήνα 1990. σ. 92' Ν. Κεπέσης, Ο Πειραιάς στην Εθνική Αντίσταση, ό.π., σ. 371, όπου η πληροφορία πως το πραγματικό όνομα του Γερμανού ήταν Μπρούνο Κέλλε και υπηρετούσε στο γερμανικό ναυτικό, είχε, υποτίθεται, σκοτώσει έναν αξιωματικό προτού καταφύγει στην Κοκκινιά ζητώντας όπλο να πολεμήσει.

6. Τ. Μπενάς. Της Κατοχής....ό.π..σ. 91-94.

7. Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Θεόδωρου Ξηροτάγαρου (ΟΠΛΑ Κοκκινιάς)· Αρχείο Ληξιαρχείου Δήμου Πειραιά. Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου Ιωσήφ Βαρδινογιάννη (242/Δ/44).

8. Βάσει των ληξιαρχικών βιβλίων του Δήμου Πειραιά, εκείνη την ημέρα, εκτός από τον Βαρδινογιάννη, καταγράφηκαν δυο ακόμα βίαιοι θάνατοι με την ένδειξη «διαμπερές κεφαλής», ο ένας από αυτοός επίσης στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου. Με σχετική ασφάλεια μπορούμε να ισχυριστούμε πως πρόκειται για τους δύο νεκρούς της ομάδας κρούσης [Αρχείο Ληξιαρχείου Δήμου Πειραιά, Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου Παναγιώτη Λούρμπα (496/Δ/44), Ιορδάνη Σάββα (120/ Ε/44)].

9. Τ. Μπενάς. Της Κατοχής..., ό.π.,σ. 94.

10. Αρχείο Κ.Ε. του ΚΚΕ, αδημοσίευτη γραπτή μαρτυρία Γιάννη Πισσά, ό.π.· Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Θεόδωρου Ξηροτάγαρου: «Γυάλιζε τα παπούτσια του Βαρδινογιάννη και μάζευε πληροφορίες [...] Τελικά τον βρήκαμε στο γεφυράκι της Πειραιώς από κάτω, στον Κεραμεικό. Σπασμένα χέρια, σπασμένα πόδια [...] Παλικάρι. Ένα ψηλό παιδί. Αρτίν τον ξέραμε...».

11. Το βράδυ της 30ής Σεπτεμβρίου, ο πενηνταδυάχρονος κτηματίας Βασίλειος Χαρίκος και ο γιος του Ευθύμιος απήχθησαν από ομάδα της ΟΠΛΑ και οδηγήθηκαν για εκτέλεση στη Μάντρα του εργοστασίου Καρέλλα ως συνεργάτες του Βαρδινογιάννη στο λόφο του Προφήτη Ηλία. Ο πατέρας σώθηκε ως εκ θαύματος από τα πυρά [ΓΑΚ, Αρχείο Α' Κακουργιοδικείου Αθηνών, συνεδρίαση 3ης Ιουνίου 1947 (αρ. 6-11)]. Βλ. επίσης ΓΑΚ, Αρχείο Α' Κακουργιοδικείου Αθηνών, συνεδριάσεις 25ης Ιουνίου (69-74), 20ής Αυγούστου 1947 (αρ. 57-60) για τις εκτελέσεις Ηρακλή Τσαταλού, Παναγιώτη και Ιωάννη Ρέίζάκη και Κωνσταντίνου Καραγιώργη.

πηγές:  ΙΣΤΟΡΙΑ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, Ντοκουμέντα του επαναστατικού κινήματος

Βαθύ Κόκκινο