«Καθαρίζει» η Θεσσαλονίκη από τα ναζιστικά κατάλοιπα – H καθυστερημένη αποκαθήλωση του δωσίλογου Στρατηγού Χρυσοχόου

Ποιος ήταν ο στρατηγός Χρυσοχόου που ξεπούλησε την πατρίδα του στους Ναζί και ηρωωποιήθηκε από τη Χούντα

 

Επιμέλεια: Αντώνης Ρηγόπουλος

Αργά το βράδυ της περασμένης Δευτέρας γράφτηκε στο δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης η αρχή του τέλους μιας ανιστόρητης απόφασης της Χούντας που είχε παραμείνει σε ισχύ μέχρι τις μέρες μας.

Η οδός Στρατηγού Αθανασίου Χρυσοχόου στην περιοχή της Αγίας Τριάδας, το όνομα της οποίας είχε καθιερωθεί κατά τη διάρκεια της «επταετίας» με απόφαση της χουντικής δημοτικής αρχής, μετρά τις τελευταίες της ημέρες φέροντας το ατιμωτικό αυτό όνομα.

Ύστερα από την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης να εγκρίνει σχετική απόφαση του Ε’ Δημοτικού Διαμερίσματος Θεσσαλονίκης, η οδός «στρατηγού Χρυσοχόου» θα πάρει το όνομα του συγγραφέα Αλμπέρτου Ναρ, αποκαθηλώνοντας έτσι το όνομα του ανθρώπου που υπηρέτησε πιστά τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής από πολλές θέσεις, ενώ, αμετανόητος ων, υπερασπίστηκε αργότερα στο δικαστήριο τον σφαγέα των Εβραίων και των Ελλήνων αντιστασιακών, Μαξ Μέρτεν.


Άποψη της οδού «Στρατηγού Αθανάσιου Χρυσοχόου», λίγο πριν μετονομαστεί σε οδό «Αλμπέρτου Ναρ» Πηγή: Google Maps

Με αφορμή την απόφαση αποκατάστασης της ιστορικής μνήμης, κάνουμε μια αναδρομή στα έργα και τις ημέρες του στρατηγού, που «χάνει» την οδό του, αλλά και στο έργο της εμβληματικής, για τη Θεσσαλονίκη, προσωπικότητας του Αλμπέρτου Ναρ.

Στρατηγός Αθανάσιος Χρυσοχόου: Ο Δωσίλογος

Ο Αθανάσιος Χρυσοχόου υπήρξε επιτελάρχης του στρατηγού Τσολάκογλου που έγινε ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός. Ο Χρυσοχόου τοποθετήθηκε αμέσως στην έμμισθη θέση του Γενικού Επιθεωρητή Νομαρχιών Μακεδονίας, που υπήρξε κλάδος της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, δηλαδή του μετέπειτα υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης.

Κύρια δραστηριότητά του ήταν η συγκέντρωση αναφορών της Χωροφυλακής και των Νομαρχιών για τις αντιστασιακές ενέργειες κατά των Γερμανών στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και η έκδοση εγκυκλίων και προκηρύξεων με θεωρητικές οδηγίες για την αντιμετώπιση της βουλγαρικής και ρουμανικής προπαγάνδας.



Ο στρατηγός Αθ. Χρυσοχόου και ο καθηγητής Περ. Βιζουκίδης υποδέχονται τους Γερμανούς στη Θεσσαλονίκη Πηγή: Documento

Άλλωστε, όπως αναφέρεται σε έγγραφό του προς τους νομάρχες και επάρχους της δικαιοδοσίας του, απέκλειε «κάθε ενδεχόμενο άσκησης βίας» κατά τους στρατού κατοχής και επαινούσε «τη φιλελληνική» στάση των Γερμανών, απέναντι στους οποίους προέτρεπε τον πληθυσμό να επιδεικνύει «υπάκουη και νομιμόφρονα στάση».

Πολύ γρήγορα και καθώς η Εθνική Αντίσταση φούντωσε στη Βόρεια Ελλάδα, η ΥΒΕ/ΠΑΟ, μια οργάνωση της οποίας ο ίδιος ηγούνταν, πήρε μια καθαρά αντιΕΑΜική στάση, αντιπαλεύοντας τις οργανώσεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και της Εθνικής Αλληλεγγύης που είχαν αναπτυχθεί στις πόλεις, τα χωριά και τα βουνά της Μακεδονίας, εξυπηρετώντας στην ουσία τις δυνάμεις του κατακτητή.

Παράλληλα, ο Χρυσοχόου επιχείρησε να διατηρήσει καλές σχέσεις και με την εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου, όταν όμως του ζητήθηκε από τον ίδιο τον Γεώργιο Παπανδρέου να παραιτηθεί από τη θέση του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας (αντίστοιχη θέση με αυτήν του υπουργού Μακεδονίας – Θράκης), στην οποία διορίστηκε από τον τελευταίο κατοχικό πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη, ο ίδιος αρνείται τη διαταγή του Παπανδρέου λέγοντας ότι ανέλαβε τα συγκεκριμένα καθήκοντα «προς πρόληψιν συγχίσεως και τερματισμόν απογοητεύσεως λαού εις κρίσιμον ταύτην περίοδον» και ύστερα από «μεγάλας πιέσεις εκπροσώπων κοινωνίας».


Τηλεγράφημα εξόριστης κυβέρνησης του Καΐρου προς τους πράκτορές της στη Θεσσαλονίκη: «Σήμα σας τρία-εννέα. Παπανδρέου ο ίδιος δηλοί αδυνατεί συμφωνήσει ή εγκρίνει διορισμόν Χρυσοχόου παρά Ράλλη. Δέον υπακούσει διαταγάς κυβερνητικού εκπροσώπου. STOP». Πηγή: Μηχανή του Χρόνου

Αμέσως μετά την άρνηση του ίδιου να παραιτηθεί, οι πράκτορες της κυβέρνησης, μέλη του δικτύου «Ζεύς», τηλεγράφησαν χαρακτηριστικά προς το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής: «Διεκόψαμεν πάσαν επαφήν μετ΄αυτού».

Λίγες ημέρες πριν από το τέλος της Κατοχής, ο Χρυσοχόου συνελήφθη από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλονίκη.





Στην υπηρεσία του σφαγέα Μαξ Μέρτεν

Οι Βρετανοί αποφυλάκισαν τον Χρυσοχόου τον Ιούνιο του 1945, ωστόσο ιστορικά ο ίδιος επανεμφανίζεται 14 χρόνια αργότερα, το 1959, στη δίκη του ειδικού συμβούλου της Κομαντατούρ στη Θεσσαλονίκη, Μαξ Μέρτεν, οργανωτή της εξόντωσης των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Φάρος του Θερμαϊκού (farosthermaikou.blogspot.gr), ο επονομαζόμενος και «χασάπης της Θεσσαλονίκης», βρήκε αρκετούς πρόθυμους να καταθέσουν υπέρ του στο δικαστήριο ύστερα από μια προσπάθειας τρομοκράτησης των μαρτύρων κατηγορίας, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Χρυσοχόου.

Αποσπάσματα από την κατάθεση του Χρυσοχόου στη δίκη του Μέρτεν ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ 1 της 5 ΕΠΟΜΕΝΑ


Σχετικά με την ευθύνη της χιτλερικής Γερμανίας στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων, ο Χρυσοχόου υποστήριξε ότι «αι επίδημαι γερμανικαί αρχαί δεν είχαν σχέσιν ή αρμοδιότητα δι’ αυτό το πρόγραμμα των συστημάτων αντισημιτισμού και την εξόντωσιν των εκατομμυρίων Εβραίων», ενώ όταν ο πρόεδρος του δικαστηρίου του παρατηρεί ότι οι διώξεις της Θεσσαλονίκης εντάθηκαν χάρις στη μανία του Μέρτεν, ο Χρυσοχόου θα απαντήσει: «Εγώ δεν μπορώ να το παραδεχθώ».

Σε άλλο σημείο της κατάθεσής του ο Χρυσοχόου δηλώνει ότι «όλες οι πληροφορίες δια τον Μέρτεν ήταν ότι επρόκειτο περί ενός κυρίου», και επιμένει ότι η καταστροφή από τους ναζί του ιστορικού εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης «εορτάσθη ως μέγα ευεργέτημα». Μάλιστα σε ό,τι αφορά τα βασανιστήρια 9.000 Εβραίων ανδρών στην πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη από τους κατακτητές, ο Χρυσοχόου υποστήριξε ότι ήταν «διάφορα ακροβατικά γυμνάσματα», ενώ πρόσθεσε ότι όταν εμφανίστηκε ο Μέρτεν τα… «γυμνάσια» σταμάτησαν.«Από αυτό δε το γεγονός εχαρακτηρίσθη ως σωτήρ των δοκιμαζομένων Ισραηλιτών», συμπλήρωσε ο ίδιος.


Στιγμιότυπο από τον εξευτελισμό των Εβραίων στην Πλατεία Ελευθερίας

Τέλος, σε ό,τι αφορά τα αντίποινα των Γερμανών σε βάρος Ελλήνων αμάχων και αιχμαλώτων για τις δράσεις των αντιστασιακών οργανώσεων, ο Χρυσοχόου ήταν για άλλη μια φορά σαφής υπέρμαχος των κατακτητών. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι «δεν γνώριζε να έγιναν εκτελέσεις δι’ αντίποινα», αλλά μόνο είχε ακούσει ότι σε τρία χωριά, εκτέλεσαν οι Γερμανοί όλους τους κατοίκους, κάτι που βεβαίως δεν εντασσόταν στην ευθύνη του Μέρτεν και τον απάλλασσε.

Η… «εκδίκηση» του Αλμπέρτου Ναρ

Η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου αναφέρεται και στη νέα αρχή που κάνει ο ήσυχος συνοικιακός δρόμος της Θεσσαλονίκης αποκτώντας το όνομα του Θεσσαλονικιού Εβραίου συγγραφέα Αλμπέρτου Ναρ.

Η αντικατάσταση του ονόματος ενός δηλωμένου συνεργάτη των Ναζί, με εκείνο του γιου δύο Εβραίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος, ο οποίος μπόρεσε να «ανθίσει» μέσα στην ίδια πόλη που ο Χρυσοχόου υπονόμευσε, είναι η καλύτερη απάντηση σε όσους επέμειναν, εντός του δημοτικού συμβουλίου, στην παραμονή του ονόματος του δωσίλογου στρατηγού.


Ο Αλμπέρτος Ναρ. Πηγή: Ισραηλίτικη Κοινότητα Αθηνών

Ο Αλμπέρτος Ναρ (1947-2005) γεννήθηκε τη Θεσσαλονίκη όπου πέρασε όλη τη ζωή του και ήταν γιος σεφαραδιτών Εβραίων, επιζώντων του Ολοκαυτώματος.

«Εγώ τέκνο του 115210 και της 40041, εγώ που προσπαθώ να αρθρώσω τον όποιο λόγο μου αναζητώντας, μάταια ίσως, το ανάλογο ύφος, και τώρα που χαράζω αυτές τις γραμμές, δεν ξέρω αλήθεια αν τα κατάφερα κι ούτε ξέρω αν θα τα καταφέρω επιτέλους ποτέ», έγραφε ο ίδιος.

Ο δημοσιογράφος και φίλος του Ναρ Χρίστος Ζαφείρης, σε άρθρο του για τον «Σαλονικάι συγγραφέα» αναφέρει ότι «ο Αλμπέρτος με ανακοινώσεις σε συνέδρια και δημοσιεύματα σε περιοδικά και εφημερίδες αποκάλυψε και πρόβαλε με ερευνητική συνέπεια και ευαισθησία την ψυχή της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης».

«Στα λόγια του και στα γραπτά του περνά ολόκληρη η ιστορία, η προσωπογραφία και η τοπογραφία της (σ.σ.: της Θεσσαλονίκης). Αν δεν ήταν ένας εμμονικός σε εβραϊκά θέματα, για να εξυπηρετήσει κατά προτεραιότητα την απωθημένη και ξεχασμένη εβραϊκή μνήμη, ο Αλμπέρτος Ναρ θα στεκόταν σε υψηλότερη λογοτεχνική και ιστοριογραφική κατάταξη σε σχέση με άλλους ομοτέχνους συμπατριώτες του», συμπληρώνει μεταξύ άλλων ο Χρίστος Ζαφείρης.

Πηγές: Εφημερίδα των Συντακτών, Μηχανή του Χρόνου, «Φάρος του Θερμαϊκού», Θεσσαλονίκης Τοπιογραφία – Ιστότοπος Χρίστου Ζαφείρη,