Αλήθειες και ψέματα για τη χρεοκοπία της Αργεντινής

Κώστας Εφήμερος




Αυτές τις ώρες η Αργεντινή βρίσκεται στην κορύφωση ενός δράματος που ξεκίνησε από το μονομερές κούρεμα του χρέους της το 2001. Μετά την κατάρρευση και της τελευταίας προσπάθειας συμβιβασμού με τους κερδοσκόπους η Αργεντινή αναγκάζεται για 2η φορά σε μια δεκαετία να κηρύξει στάση πληρωμών (αν και η ίδια δεν το δέχεται χαρακτηρίζοντας την «επιλεκτική, προσωρινή και ιδιότυπη»).


Η υπόθεση λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ελλάδα από ότι αλλού κυρίως επειδή ο Αλέξης Τσίπρας είχε στο παρελθόν χρησιμοποιήσει το παράδειγμα της Αργεντινής και τώρα οι επικριτές του βρίσκουν μια μοναδική ευκαιρία για να καταφερθούν εναντίον του. Τι συνέβη όμως στα αλήθεια στην λατινική χώρα;


Σύντομο ιστορικό


Η Αργεντινή το 2001 βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Η πολύχρονη «βοήθεια» του ΔΝΤ είχε οδηγήσει σε συνεχόμενη ύφεση με το Εθνικό Ακαθάριστο της Προϊόν να βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών ενώ και η ανεργία είχε εκτοξευτεί στο 25%. Τα Χριστούγεννα του 2001 και ενώ η κυβέρνηση της Αργεντινής αδυνατούσε να πληρώσει τα δάνεια που είχε συνάψει το ΔΝΤ αρνήθηκε να εκταμιεύσει την δόση του 1,3 δισ. επειδή η κυβέρνηση της χώρας δεν είχε εκπληρώσει όλα τα προαπαιτούμενα.

Η κυβέρνηση βρισκόμενη μπροστά σε μια μαζική φυγή κεφαλαίων επέβαλε περιορισμούς στις συναλλαγές (το γνωστό «Κοραλίτο») προκαλώντας μια πρωτοφανή κοινωνική αναστάτωση που μέτρησε στο δρόμο δεκάδες νεκρούς. Μετά από το Κοραλίτο και την κατάρρευση των συνομιλιών με το ΔΝΤ η κυβέρνηση της χώρας οδηγήθηκε στην κήρυξη στάσης πληρωμών και προχώρησε στο μονομερές κούρεμα χρέους αξίας 93 δισ. ευρώ. Το πρώτο πράγμα που έκανε φυσικά ήταν να ξεπληρώσει το ΔΝΤ του οποίου τα δάνεια καταστατικά δεν μπορούν να κουρευτούν.





Η Αργεντινή πρότεινε την ανταλλαγή των ομολόγων που είχαν εκδοθεί πριν το 2001 με νέα κουρεμένα κατά 70% με καλύτερους όρους αποπληρωμής και πέτυχε τελικά την συμφωνία με τους κατόχους σε ποσοστό πάνω από 91%. Ανάμεσα σε αυτούς που δεν δέχτηκαν το κούρεμα υπάρχουν και τα γνωστά vulture funds (κεφάλαια γύπες), κερδοσκοπικά funds δηλαδή που αγοράζουν ομόλογα σε εξευτελιστικές τιμές αποσκοπώντας να πιέσουν στην αποπληρωμή τους στην ονομαστική τους αξία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για να πετύχει το κούρεμα και να γίνει πιο ελκυστικό στους κατόχους ομολόγων η Αργεντινή πρότεινε τα νέα ομόλογα να διέπονται από αμερικανικό δίκαιο. Έτσι μια σύμπραξη κερδοσκοπικών funds (NML Capital και EM Ltd των δισεκατομμυριούχων Paul Singer και Kenneth Dart) απευθύνθηκε στα δικαστήρια των ΗΠΑ απαιτώντας την αποπληρωμή των ομολόγων της πετυχαίνοντας μια πρωτόγνωρη απόφαση του δικαστή Griesa
σύμφωνα με την οποία όχι μόνο η Αργεντινή θα πρέπει να πληρώσει στην ονομαστική αξία τα συγκεκριμένα ομόλογα αλλά αν δεν το κάνει δεν μπορεί να πληρώσει και τους ομολογιούχους που έχουν δεχτεί εθελοντικά το κούρεμα.

Αυτό ήταν το πικρό μάθημα για τις χώρες που εκδίδουν ομόλογα που ελέγχονται από ξένο δικαιακό σύστημα.

Η κυβέρνηση της Αργεντινής αναγκάστηκε σήμερα να προχωρήσει για δεύτερη φορά σε στάση πληρωμών αφού δεν κατάφερε να έρθει σε συμφωνία με τους δικηγόρους των κερδοσκόπων. Ο συμβιβασμός άλλωστε ήταν σχεδόν αδύνατος γιατί αφενός αν πλήρωνε τα περίπου 1,5 δις ευρώ που έχει επιδικάσει ο Griesa αυτόματα θα ξεκινούσαν νομικές διαδικασίες από τους υπόλοιπους ομολογιούχους με ομόλογα παλαιότερα του 2001 (αξίας περίπου 15 δισ. ευρώ), ενώ ακόμα πιο σημαντικό ρόλο έπαιξε ένας όρος των νέων ομολόγων (γνωστός ως RUFO) σύμφωνα με τον οποίο η Αργεντινή σε περίπτωση που μέχρι το Δεκέμβριο του 2014 αποζημίωνε με καλύτερους όρους κάποιους ομολογιούχους θα έπρεπε να προσφέρει την ίδια συμφωνία και σε όλους όσους κατείχαν τα νέα κουρεμένα ομόλογα.

Η αλήθεια και το διαζύγιο με την ελληνική δημοσιογραφία


Διαβάζοντας τα ρεπορτάζ σχετικά με τη χρεοκοπία της Αργεντινής εδώ και περίπου ένα μήνα δεν μπορείς να μην επισημάνεις την απίστευτη χαιρεκακία για όσα συμβαίνουν στο λαό της Αργεντινής.





Τα ΜΜΕ (αλλά και οι βουλευτές) που έχουν δώσει «τα ρέστα τους» για να υποστηρίξουν τον μονόδρομο του μνημονίου καλύπτουν την επίθεση κάποιων δισεκατομμυριούχων κερδοσκόπων σε ένα ολόκληρο λαό ως αφορμή για να επιτεθούν σε όσους επεσήμαναν ότι η Αργεντινή είχε αποδείξει ότι η σωτηρία μέσω της Τρόικας δεν είναι μονόδρομος.


Υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ της Αργεντινής και της Ελλάδας που κάνουν δύσκολη τη σύγκριση αλλά ωστόσο αξίζει να δούμε μερικά στοιχεία.

Η πρώτη και σημαντικότερη διαφορά μεταξύ της περίπτωσης της Ελλάδας και της Αργεντινής είναι ότι η τελευταία έχει περίπου υποχρεωτικά οδηγηθεί σε όλες τις κινήσεις της από το 2001 μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα της ευρωζώνης μπορούσε να διαλέξει μεταξύ της αναδιάρθρωσης ή της προσπάθειας σωτηρίας μέσω του μηχανισμού στήριξης και είναι σχεδόν φυσικό οι πολιτικοί ηγέτες της να επιθυμούσαν την επιλογή με το μικρότερο πολιτικό κόστος.



Τα ρεπορτάζ στην Ελλάδα παραβλέπουν συχνά τα πραγματικά οικονομικά στοιχεία. Η οικονομία της Αργεντινής μετά την αναδιάρθρωση του 2001 είναι σήμερα η 3η μεγαλύτερη στη Λατινική Αμερική. Το Εθνικό Ακαθάριστο Προϊόν της αυξήθηκε κατά 60% μέσα σε μια δεκαετία και ο ρυθμός ανάπτυξής της είναι χειρότερος μόνο από αυτόν της Κίνας.




Το δημόσιο χρέος της μειώθηκε από το 169% στο 49% και συνεχίζει μειούμενο εξαιτίας του πρωτογενούς και εμπορικού της πλεονάσματος. Ακόμα πιο εντυπωσιακό (και σημαντικό για τους πολίτες) είναι η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος που διπλασιάστηκε σε λιγότερο από 8 χρόνια μετά τη χρεοκοπία.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η αναδιάρθρωση του χρέους δημιούργησε συνθήκες παραδείσου στην Αργεντινή. Ο πληθωρισμός (επίσημος και ανεπίσημος) εκτινάχθηκε μετά την αποσύνδεση του πέσος με το αμερικανικό δολάριο και τα εισαγόμενα προϊόντα έγιναν ακριβά, προκαλώντας προβλήματα στη μεσαία τάξη, ωστόσο η μεγαλύτερη εικόνα παρουσιάζει μερικά πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία:

Η ανεργία έπεσε από το 25% το 2001 στο 7,2% ήδη από το 2013 ενώ το ποσοστό των πολιτών της χώρας που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας έπεσε από το 36% στο 22% (αφού πρώτα όμως έφτασε στο 48% τα δύο πρώτα χρόνια μετά την χρεοκοπία), ενώ το 2010 είχε πέσει στο ιστορικό χαμηλό του 12%.















Μπορεί η Αργεντινή ως αποτέλεσμα της μονομερούς διαγραφής του χρέους να βρέθηκε εκτός αγορών αλλά αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στα στοιχεία του ίδιου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Οι επενδύσεις στη χώρα από την στιγμή που η κυβέρνηση της Αργεντινής δέχτηκε τη βοήθεια του ΔΝΤ έπεσαν από το 21% στο 10% επί του ΑΕΠ ενώ από την στιγμή που οι εκπρόσωποί της έφυγαν από την Αργεντινή οι επενδύσεις ανέκαμψαν και ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο μέχρι και στο 27% επί του ΑΕΠ (το οποίο όπως είπαμε είχε σχεδόν διπλασιαστεί) το 2010.

Ακόμα και αν ανατρέξουμε σε στοιχεία πραγματικής οικονομίας όμως, όπως οι μισθοί, βλέπουμε ότι η συνολική μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων στα πρώτα χρόνια μετά την αναδιάρθρωση ήταν της τάξης του 13,4% (και όχι του 48% όπως στην Ελλάδα).




Είναι η Αργεντινή παράδεισος; Όχι. Ο πληθωρισμός της χώρας είναι υψηλός και η κυβέρνηση δεν επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και προϊόντων. Επιβάλλει ισχυρούς δασμούς στις εισαγωγές προκειμένου να καταστήσει τα εγχώρια προϊόντα ανταγωνιστικά. Επιπλέον η χώρα παραμένει εκτός των αγορών και συνάπτει δανειακές συμβάσεις με διμερής συμφωνίες (πρόσφατα ανακοινώθηκε δάνειο 8 δισ. από την Ρωσία).


Ωστόσο είναι αστείο να χρησιμοποιούμε τη σημερινή στάση πληρωμών ως απόδειξη ότι η Ελλάδα ακολούθησε το σωστό δρόμο. Στο σπίτι του κρεμασμένου, λέει ο λαός μας, δεν μιλάνε για σκοινί.


Οι έλληνες δημοσιογράφοι φαίνεται να χαίρονται πάρα πολύ με την χρεοκοπία της Αργεντινής επειδή ο Αλέξης Τσίπρας είχε προτείνει παλιότερα το παράδειγμα της. Η αλήθεια είναι ότι ορθότερη θα ήταν η σύγκριση με την Ισλανδία κυρίως επειδή η Αργεντινή ξεκινούσε από χειρότερο σημείο εκκίνησης εξαιτίας των πολλών δεκαετιών Χούντας και του ΔΝΤ. Άλλωστε όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος Ρικάρντο Χάουσμαν «η Αργεντινή όταν χρεοκοπεί δεν το κάνει ευγενικά και με συγνώμες αλλά ζητάει και τα ρέστα, για αυτό την μισούν τα funds».


Τι θα μπορούσε να κάνει η Αργεντινή






Πολλά γράφονται τις τελευταίες ημέρες για τις κινήσεις της αργεντίνικης κυβέρνησης. Κι όμως η πορεία των πραγμάτων δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική. Εξαιτίας του όρου RUFO όπως αναφέραμε προηγουμένως η Αργεντινή είναι υποχρεωμένη να περιμένει τουλάχιστον μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 2015 προκειμένου να συζητήσει με τους κερδοσκόπους μια πραγματική συμφωνία. Άλλωστε η αξία των ομολόγων που κρατούν οι «γύπες» (περίπου 1,5 δισ.) είναι πραγματικά μικρή για μια χώρα με ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 8% ετησίως. Θυμίζουμε μόνο ότι τα ομόλογα που πλήρωσε η Ελληνική κυβέρνηση σε κερδοσκοπικά κεφάλαια μετά το PSI υπολογίζονται σε περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Τότε μάλιστα εκτός από τους Ανεξάρτητους Έλληνες που απαιτούσαν από τον Στουρνάρα να μάθουν λεπτομέρειες για τα ομόλογα που πληρώνονται στους κερδοσκόπους και ο ΣΥΡΙΖΑ είχε σιωπηλά συμφωνήσει με την πληρωμή τους.


Η ουσία ωστόσο είναι αλλού. Όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος και καθηγητής Κώστας Λαπαβίτσας «οι επιπτώσεις της σημερινής στάσης πληρωμών της Αργεντινής είναι εκτεταμένες. Το νομικό σύστημα των ΗΠΑ μέσω του δικαστή Griesa εξέδωσε μια πρωτοφανή απόφαση η οποία θα έκανε τους ομολογιούχους να αρνούνται οποιαδήποτε αναδιάρθρωση χρέους. Οι χώρες όμως πρέπει να μπορούν να αναδιαρθρώνουν τα χρέη τους όπως οι επιχειρήσεις και οι ιδιώτες. Η απόφαση της Αργεντινής να μην δεχτεί κανένα συμβιβασμό εκτός από την υποστήριξη των συμφερόντων της ταυτόχρονα είναι και μια γενναία πράξη που πρέπει να υποστηριχτεί από όλους, ιδιαίτερα από τις υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης».


Ο Κώστας Λαπαβίτσας θα πάρει μέρος σήμερα σε ένα πάνελ του France 24 για την χρεωκοπία της Αργεντινής που θα μεταδωθεί ζωντανά από το TPP στις 20:10