Oμότιμος Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, πρόεδρος του Κέντρου Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES) και της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Θεολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (WOCATI), επίτροπος στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, ο Πέτρος Βασιλειάδης υπηρετεί το Χριστιανισμό, συμβάλλοντας σε έναν διαφορετικό, από τον κυρίαρχο εκκλησιαστικό, λόγο, δίχως δισταγμούς και συμβιβασμούς αλλά με αρετή και τόλμη.
Διαβάστε τα όσα λέει και θα καταλάβετε…
Κύριε Βασιλειάδη, την περασμένη Παρασκευή το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Θεσσαλονίκης έκανε δεκτή την αίτηση αναστολής εκτέλεσης της ποινής της 20ετούς κάθειρξης που είχε επιβληθεί στον ηγούμενο της παλαιάς αδελφότητας της Μονής Εσφιγμένου, για το επεισόδιο με τη ρίψη μολότοφ, τον Ιούλιο του 2013 κατά την προσπάθεια εκκένωσης του αντιπροσωπείου της Μονής, στις Καρυές Αγίου Όρους. Με αφορμή αυτό μπορείτε να μας ξεδιαλύνετε το «μυστήριο» με τη Μονή Εσφιγμένου;
Δεν υπάρχει κανένα μυστήριο στην υπόθεση αυτή. Με δυο λέξεις πρόκειται για έναν ανελέητο αγώνα φανατικών, μισαλλόδοξων και οπισθοδρομικών παλαιοημερολογιτών ενάντια στην πνευματική τάξη του Αγίου Όρους και της καθόλου Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ιστορία πολύ σύντομα έχει ως εξής: Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 μπαίνουν στη Μονή Εσφιγμένου παλαιοημερολογίτες από την Πάτρα (μεταξύ των οποίων και ο Μεθόδιος) με απώτερο σκοπό την άλωση του Αγίου Όρους, προκειμένου να καταφέρουν ένα συντριπτικό πλήγμα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, που είχε αρχίσει μια προσπάθεια συμφιλίωσης μεταξύ των χριστιανών μέσω ενός ειλικρινούς και ίσοις όροις διαλόγου. Περί τα μέσα του ’70 τιμωρούνται οι επικεφαλής, και από το 1974 καμία πράξη διοίκησης (εκλογή, πρόσληψη μοναχών κλπ) δεν αναγνωρίζεται.
Επί διοίκησης Σταύρου Ψυχάρη γίνονται προσπάθειες συνεννόησης από την Ιερά Κοινότητα με τους μοναχούς, που είχαν ήδη κατορθώσει να προβούν στην ανάδειξη Μεθοδίου στην Ηγουμενία, οι οποίες όμως απέβησαν άκαρπες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη αποκοπή της μονής, λόγω περαιτέρω σκλήρυνσης της στάσης της (παρεμπόδιση εισόδου σε αρμόδιες υπηρεσίες αρχαιολογίας κλπ.). Μετά την εκλογή του ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος κάνει μια τελευταία, υπέρμετρα διαλλακτική, προσπάθεια, καλώντας τους να «επανέλθουν εις την κανονικήν τάξιν και στοργικήν αγκάλην της Μητρός Εκκλησίας, ης αναπόσπαστον κανονικόν τμήμα αποτελεί και η Ιερά (αυτών) Μετάνοια». Η απάντηση των εντός της Μονής υπήρξε αρνητική. Όλα αυτά αναφέρονται λεπτομερώς στη γνωμάτευση των Τρωϊάνου-Παπαστάθη-Καραγιαννακίδη, και για τις νεότερες εξελίξεις στην επίσημη ιστοσελίδα της μονής.
Από το 1999 σε έγγραφα του Πατριαρχείου η Μονή χαρακτηρίζεται ως «εν σχίσματι τελούσα», κάτι που το Δεκέμβριο του 2002 η Σύνοδος του Πατριαρχείου ομόφωνα κατέταξε την μονή και επίσημα σε κατάσταση σχίσματος. Ακολούθησε, επίσης με ομόφωνη απόφαση, η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους, που διατάσσει την απέλασή τους από το Όρος, βάσει του Συντάγματος και του Καταστατικού του Αγίου Όρους. Το 2003 εκδικάζεται στο ΣτΕ αίτηση του Μεθοδίου περί ακυρώσεως της ανωτέρω ιεροκοινοτικής απόφασης, η οποία το 2005 απορρίπτεται. Σε ερώτηση μάλιστα δημοσιογράφου «τί θα κάνετε αν απορριφθεί η αίτηση ακύρωσης», ο Μεθόδιος είχε απαντήσει: «ό,τι μας πει η Παναγία», αλλά μετά την τελική απόρριψή της ανακοίνωσε: «προς λύπην του ΣτΕ δεν αποχωρούμεν από τη μονή!», αποδίδοντας προδήλως την ευθύνη στην Παναγία.
Το 2005 η Ιερά Κοινότητα διορίζει νέα αδελφότητα. Έκτοτε εκδίδονται διάφορες καταδικαστικές αποφάσεις από την Ελληνική δικαιοσύνη κατά του Μεθοδίου και των συνεργατών του για την παράνομη κατάληψη της Μονής. Το τραγικό είναι ότι παρά τις επίμονες πιέσεις της Μονής, του Αγίου Όρους και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δεν εκτελείται η απόφαση περί απελάσεώς τους. Και όλα αυτά παρά την εμπεριστατωμένη και αντικειμενική ανάλυση των πραγμάτων του προέδρου της εισαγγελίας πρωτοδικών Θεσσαλονίκη κ. Βασιλείου Φλωρίδη στην από 25/6/2008 έκθεσή του προς τις πολιτικές, εκκλησιαστικές και δικαστικές αρχές για τους εθνικούς κινδύνους που εμπεριέχει η διαιώνιση του προβλήματος. Αρχές Ιουλίου του 2013 εκδίδεται νέα απόφαση ασφαλιστικών μέτρων για το αντιπροσωπείο της Μονής στις Καρυές, από το οποίο εκτοξεύτηκαν οι μολότωφ, στην οποία ο Μεθόδιος αντιδρά με απειλές για ανατίναξη των πάντων, «Ορθοδοξία ή θάνατος» κ.λπ. Στις 29 Ιουλίου 2013, όταν έγινε απόπειρα εκτέλεσης από δικαστικό επιμελητή, με άνωθεν εντολή της πολιτείας η αστυνομία επιφυλάχτηκε να συνδράμει στην εκτέλεσή της. Για τα γεγονότα αυτά τον Ιανουάριο 2017 καταδικάζεται ο Μεθόδιος σε 20ετή κάθειρξη. Ο Μεθόδιος διαδηλώνει ότι μόνο νεκρός θα βγει από τη Μονή. Τρεις μήνες τώρα η Αστυνομία δεν πάει να τον συλλάβει παρά τα διαβήματα από την Ιερά Κοινότητα και την κανονική Μονή, που απλώς ζητούν από την πολιτεία, την μόνη βάσει του συντάγματος και του καταστατικού αρμόδια, εκτέλεση των αποφάσεων. Και τώρα, την περασμένη εβδομάδα εισάγεται - κατά πρωτοφανή παραβίαση της πάγιας θέσης των δικαστηρίων - αίτηση αναστολής της εκτέλεσης της ποινής, χωρίς να έχει ακόμη καθαρογραφτεί η απόφαση, και με τον Μεθόδιο να αρνείται να παραδοθεί. Δίνεται έτσι η εντύπωση πως εσκεμμένα επιλέχτηκε αυτή η τακτική, αφού ο Μεθόδιος δεν παραδίδεται, η Πολιτεία βάσει του νόμου υποχρεούται να τον συλλάβει, αλλά και για να τον συλλάβει πρέπει να γίνει επέμβαση στη Μονή, άρα ας του δώσουμε κατά παράβαση της έννομης τάξης αναστολή για να μη ταλαιπωρούμαστε.
Έχω επανειλημμένα εκφράσει την θλίψη μου για την εσκεμμένη, απ' ότι φαίνεται, άρνηση της επίσημης Πολιτείας να τηρεί τους τους νόμους, να εφαρμόσει τις αποφάσεις της ελληνικής δικαιοσύνης, αλλά και του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους. Να παραδώσει δηλαδή τις κτιριακές εγκαταστάσεις της Ιεράς Μονής Εσφιγμένου στην κανονική αδελφότητα. Αντ’ αυτού η Κυβέρνηση επέλεξε την… ασυλία στους παρανομούντες, σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Απέναντι σ’ αυτήν την καραμπινάτη παρανομία ο Τύπος, συμπεριλαμβανομένου και του χαρακτηριζόμενου ως «σοβαρού» ή αλλιώς «συστημικού», επέλεξε τα τελευταία δέκα χρόνια την παραπλάνηση της κοινής γνώμης με ψευδείς ειδήσεις (fake news), κάτι που έντονα έχει προβληματίσει τους επαΐοντες, για το αν η διαστρέβλωση της αλήθειας είναι…επιδοτούμενη ή αφελής.
Μιλάτε για fake news σε ό,τι αφορά τη Μονή Εσφιγμένου. Υπονοείτε ότι εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα, οργανώσεις ή και δημοσιογράφοι; Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή τη συσχέτιση, το λόγο της και τη διαπλοκή της;
Κατ’ αρχήν οι δύο κύριοι πολιτικοί φορείς που υποστηρίζουν με λόγια και με έργα τους σχισματικούς καταληψίες της μονής είναι η κατηγορούμενη ως εγκληματική οργάνωση «Χρυσή Αυγή», και οι «Ανεξάρτητοι Έλληνες», και κυρίως ο αρχηγός της Πάνος Καμμένος, ο οποίος πριν από λίγα χρόνια επισκέφτηκε παράνομα το Άγιον Όρος για να στηρίξει για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους τους σχισματικούς. Και δεν είναι οι μόνοι, μια και οι περισσότεροι πολιτικοί κυνηγούν ψήφους από τους εν Ελλάδι παλαιοημερολογίτες, η μεγάλη μάζα των οποίων βρίσκεται στην αχανή εκλογική περιφέρεια της Αττικής.
Η αρχή για την έντεχνη μετατροπή της αλήθειας σε μετα-αλήθεια (post-truth), σε ψευδή ή παραμορφωμένη αλήθεια, που στην ουσία ισοδυναμεί με το ψεύδος (fake news), έγινε με το ΜΕGA το Δεκέμβριο του 2007 και την εκπομπή του Σταύρου Θεοδωράκη «Πρωταγωνιστές», λίγους μόνο μήνες δηλαδή μετά την απόφαση του Αγίου Όρους και του Οικουμενικού Πατριαρχείου να ανασυστήσουν την Μονή Εσφιγμένου. Συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια από τα περισσότερα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, ακόμη και του συγκροτήματος (ΔOΛ, του διοικητή τότε του Αγίου Όρους Σταύρου Ψυχάρη, που πεισματικά αρνείται μέχρι και σήμερα να αναδείξει αντικειμενικά το ζήτημα, να επαναφέρει στην τάξη τους αμετανόητους σχισματικούς παλαιοημερολογίτες καταληψίες του Μεθοδίου).
Στο χορό μπήκε σχετικά πρόσφατα και ο ΑΝΤΕΝΑ, με το μονομερώς μεροληπτικό ρεπορτάζ του VICE. Για να κλείσει προς το παρόν ο κύκλος των fake news με τον ALPHA και την εκπομπή του «Αυτοψία», του θεωρούμενου σοβαρού παρουσιαστή του κεντρικού δελτίου ειδήσεων του σταθμού Αντώνη Σρόιτερ. Σε όλες τις τηλεοπτικές εκπομπές ακολουθείται η ίδια μορφή παρουσίασης, που εύλογα δημιουργεί τις υποψίες «επιδότησης», την οποία υπαινίχτηκα πιο πάνω. «Η δημιουργία περιπετειωδών συνθηκών και η είσοδος με κατάλληλες βιντεοσκοπήσεις παρανόμως από τα χερσαία σύνορα. Το εφεύρημα είναι των καταληψιών, που δίνοντας εικονικά δραματικό χαρακτήρα στην πρόσβαση στην κατειλημμένη Μονή, στοχεύουν στην καλλιέργεια της εντύπωσης μόνιμης ταλαιπωρίας των καταληψιών και στην πρόκληση αντίστοιχης συμπάθειας», όπως πολύ σωστά, αλλά με παράπονο, παρατηρούν οι αγιορείτες μοναχοί της «κανονικής» αδελφότητας της Μονής. Δυστυχώς ελάχιστοι δημοσιογράφοι στάθηκαν στο ύψος του λειτουργήματός τους, όπως ένα δημοσίευμα στο Κουτί της Πανδώρας. Άφησα τελευταίο το κρατικό κανάλι, που πέυρσι με άνωθεν εντολή ακύρωσε την προγραμματισμένη για την Μεγάλη Εβδομάδα παρουσίαση της βραβευμένης ταινίας Νίκου Αναγνωστόπουλου για το ζήτημα της Εσφιγμένου: "ΕΙ ΕΧΕΙΣ ΚΑΡΔΙΑΝ, ΔΥΝΑΣΑΙ ΣΩΘΗΝΑΙ".
Τα γεγονότα πάντως ασχολίαστα είναι τα εξής: Μια πρωτοβουλία προσέγγισης των καταληψιών πέρυσι, για την πατρότητα της οποίας πολλές εικασίες γίνονται, και η οποία μάλλον στηρίχτηκε στην προχειρότητα και άγνοια των υπηρεσιακών παραγόντων του αρμόδιου Υπουργείου, ήταν επόμενο να ναυαγήσει ως εκτός τόπου και χρόνου και ως εκ διαμέτρου αντίθετη με τις πάγιες θέσεις του Αγίου Όρους, στο οποίο αξίζουν συγχαρητήρια για την σταθερότητα που επέδειξε. Έπειτα η εμφανέστατη ψηφοθηρία, για την οποία έκανα πιο πάνω λόγο. Επί κυβερνήσεως ακόμη Κώστα Καραμανλή, ενώ το υπουργείο Εξωτερικών επιχειρούσε να επαναφέρει την κατάσταση στη νομιμότητα, με τον υφυπουργό μάλιστα Κασίμη να ομολογεί ότι «η λύση του προβλήματος θα έχει μεγάλο πολιτικό κόστος», κυκλοφορεί ευρύτατα στο Άγιον Όρος και μια ακόμη πληροφορία. Σύμφωνα με αυτήν, η μόνη απόπειρα επιβολής της τάξεως κατόπιν εισαγγελικής προτροπής με την μεταφορά στρατιωτικών μονάδων, όταν η κατάσταση είχε πλέον εκτραχυνθεί, απέτυχε αφού το άγημα διατάχτηκε από το γραφείο του πρωθυπουργού με εντολή Θοδωρή Ρουσόπουλου να επιστρέψει στην βάση του, 500 μέτρα πριν φτάσει στη Δάφνη.
Πριν λίγες μέρες ο Μητροπολίτης της πόλης σας της Θεσσαλονίκης υποδέχτηκε και συναντήθηκε στο γραφείο του περιχαρής με τον αρχηγό της Χρυσής Αυγής τον Μιχαλολιάκο, ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων Αμβρόσιος πήρε μέρες στο δημόσιο διάλογο με αφορμή το Μουσείο Μπελογιάννη με χυδαίες δηλώσεις, όπως «Τιμήθηκε ένας αρχιδολοφόνος των Ελλήνων», αλλά και ο Μητροπολίτης Πειραιώς με τις πρόσφατες φαιδρές δηλώσεις του, όπου με επιστολή του προς τον πρόεδρο της Τουρκίας του ζητά να γίνει Χριστιανός, να βαπτιστεί από τον Πούτιν γιατί αλλιώς θα πάει στην κόλαση. Κι ενώ βέβαια έχουν προηγηθεί πολλές δηλώσεις εκκλησιαστικών παραγόντων ακροδεξιού και ρατσιστικού πνεύματος. Πως αισθάνεστε και τι σκέφτεστε για όλη αυτήν τη ρητορική μίσους και τη «μαύρη» και «επικίνδυνα συντηρητική», αφού φτάνει να στηρίζει νεοφασίστες, εικόνα των ρασοφόρων της Εκκλησίας; Σε ποιο βαθμό αντιπροσωπεύουν το σύνολο; Τι σχέση έχουν με το χριστιανικό πνεύμα; Πως γίνεται, χωρίς να αντιδράτε, ο Άνθιμος να εκπροσωπεί, το θρησκευτικό αίσθημα του τόπου σας;
Η κατάσταση στην διοίκηση της Ελλαδικής Εκκλησίας είναι ιδιάζουσα. Ο Αρχιεπίσκοπος, διαβλέποντας την προσπάθεια διάσωσης της κυβερνητικής ισορροπίας με πιθανή αναθεώρηση του συντάγματος και πρόταση χωρισμού κράτους-εκκλησίας, με δυσμενείς για την τελευταία όρους, επιχείρησε να διαφυλάξει την ενότητα της ιεραρχίας, κάνοντας υποχωρήσεις προς τα ακραία άκρως συντηρητικά στοιχεία της ιεραρχίας. Πέρυσι το Σεπτέμβριο εγκατέλειψε την συμβιβαστική λύση για το μάθημα των θρησκευτικών, και προς στιγμήν φάνηκε να ακολουθεί την συγκρουσιακή πρακτική των φονταμενταλιστικών κύκλων. Ευτυχώς, πρόσφατα φάνηκε να επανέρχεται στη σώφρονα πολιτική. Το ίδιο έκανε και με την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, αλλά έσωσε την κατάσταση με την στάση του στην Κρήτη. Δεν εγκατέλειψε, βέβαια, την συσπειρωτική τακτική του και άφησε στην αξιολόγηση των αποφάσεων από την Διαρκή Ιερά Σύνοδο να παρεισφρήσουν αλλόκοτες απόψεις, που τελικά δεν άφησαν ευχαριστημένο κανένα. Γενικά έχει μιαν αντίληψη περί συνοδικότητας που αφήνει να συνυπάρχουν και να εκφράζονται όλες οι τάσεις μέσα στην εκκλησία, κάτι όμως που δεν δίνει σαφές στίγμα της αυθεντικής μαρτυρίας της Εκκλησίας.
Τρανταχτό παράδειγμα οι πρόσφατες δηλώσεις του Πειραιώς, για τις οποίες προέβην σε επίσημη διαμαρτυρία στην Εκκλησία της Ελλάδος, κάνοντας έκκληση να ασχοληθεί με αυτήν την πολύ σοβαρή περίπτωση και εκκλησιαστικά να τον εγκαλέσει, πριν είναι πολύ αργά. Απαράδεκτα υβριστικά σχόλια για την θρησκεία του Ισλάμ, το ιερό βιβλίο της, το Κοράνι, και πολλές ακόμη απίστευτες, αλαζονικές, αντιχριστιανικές, αθεολόγητες εκφράσεις, αντίθετες προς το πνεύμα της αυθεντικής Ορθόδοξης χριστιανικής μαρτυρίας. Προφανώς για τον Έλληνα μητροπολίτη οι πλήρους ανεκτικότητας αποφάσεις του Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, και η σαφής επαναβεβαίωση του δια-θρησκειακού διαλόγου, καθώς και η έκκλησή της για σεβασμό των άλλων θρησκειών σε κάθε συνάντηση με τους πιστούς αυτών των θρησκειών, αποτελεί ... νεκρό γράμμα.
Όντως, οι εκδηλώσεις ρατσιστικού πνεύματος και η ρητορική μίσους είναι ασυμβίβαστες με το χριστιανικό πνεύμα ανεκτικότητας και προ πάντων πλέριας αγάπης. Δεν υπάρχουν όμως μόνο τα φαινόμενα των μητροπολιτών που αναφέρατε, αλλά και τα ακριβώς αντίθετα. Όσο για τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, νομίζω πως τον αδικείτε. Ανέκαθεν ήταν υπέρ των ίσων αποστάσεων. Στην Αλεξανδρούπολη π.χ. ααπό την δεκαετία του ’70, σε εποχές που όλα τα εκκλησιαστικά συμβούλια απαρτίζονταν από «δεξιούς» και «εθνικόφρονες», πάντοτε επέλεγε άτομα που προέρχονταν και από την δεξιά και από την αριστερά. Αλλά και σήμερα στη Θεσσαλονίκη είναι ο μόνος ιεράρχης που αντιμετώπισε αποφασιστικά ακραία στοιχεία στον κλήρο του, τη στιγμή που σύσσωμος ο ακροδεξιός κόσμος τους στηρίζει δυναμικά, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τους σχισματικούς της Μονής Εσφιγμένου.
Έχετε ρόλο στο διάλογο για τη σχέση κράτους-εκκλησίας; Ποια είναι η άποψή σας;
Ρόλο δεν έχω. Μου αρκεί η ελευθερία μου να προβάλω πάντοτε τον «προφητικό» και δυναμικό λόγο του Ευαγγελίου. Και βεβαίως έχω συγκεκριμένη άποψη και για τη σχέση κράτους-εκκλησίας. Ως θεολόγος είμαι σαφώς υπέρ του χωρισμού. Κι αυτό για να επανέλθει η εκκλησία στην ανεξάρτητη προφητική και ιεραποστολική της δραστηριότητα, και να εγκαταλείψει την υπολανθάνουσα εθνοφυλετική της διάθεση, να απαγκιστρωθεί από την «αυτοκρατορία» και να επιστρέψει στην «μαρτυρία» που ελέγχει (χωρίς να δεσμεύεται) την κάθε εξουσία. Ως Έλλην πολίτης, όμως, με δεδομένη την ιδεολογική αντιπαράθεση αιώνων μεταξύ βυζαντινιστών-κοραϊστών, αντί μιας δημιουργικής σύνθεσης, και διαβλέποντας μιαν επερχόμενη πλήρη αποξένωση των νεότερων γενεών από τις παραδοσιακές θρησκευτικές και πολιτιστικές ρίζες τους, το ισχύον μοντέλο σαφώς διακριτών ρόλων μόνο κατόπιν συναίνεσης μπορεί και πρέπει να αλλάξει.
Πως είδατε το εγχείρημα του Νίκου Φίλη, το οποίο μάλιστα αποδείχτηκε «καταδικασμένο» εξ ορισμού στον «μάταιο τούτο πολιτικό και θρησκευτικό κόσμο» και καταδίκασε και τον ίδιο; Συμμετείχατε και στην ομάδα για την αναβάθμιση του μαθήματος των θρησκευτικών. Ποια είναι η θέση σας;
Το εγχείρημα Φίλη έχει και θετικές και αρνητικές πλευρές. Στις θετικές ανήκει η τόλμη του να δεχθεί και να προωθήσει τις αλλαγές που ολοκληρώθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση. Στις αρνητικές συγκαταλέγω την σπουδή με την οποία ενήργησε –με καθαρά ιδιωτικό πολιτικό σκοπό, με καθαρά κομματική στόχευση ρήξης με την Εκκλησία της Ελλάδος, δεν γνωρίζω – αγνοώντας ακόμη και τους συντελεστές του προγράμματος, με αποτέλεσμα μια καθαρά επιστημονική προσπάθεια να κινδυνεύει να δυναμιτιστεί από την πόλωση που τελικά επήλθε. Συμμετείχα στην ομάδα που συνέταξε τη φιλοσοφία, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η τελική σύνταξη των προγραμμάτων του μαθήματος των θρησκευτικών από επιλεγμένους με ανοιχτές διαδικασίες εμπειρογνώμονες, καθώς και στην τελική αξιολόγηση του έργου τους. Όταν, μάλιστα, πριν από τρία σχεδόν χρόνια αναλάμβανα τη σύνταξη του θεωρητικού πλαισίου, δημοσιοποίησα τις θέσεις μου (εδώ), κοινοποιώντας τες μάλιστα στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά και αργότερα στον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο, όταν είχε προκαλέσει σύσκεψη για το μάθημα των θρησκευτικών με αρμόδιους εκπαιδευτικούς παράγοντες. Έκτοτε δεν άλλαξε το παραμικρό. Ούτε στις απόψεις μου, ούτε δυστυχώς στους αντιδρώντες (διαχρονικά) σε κάθε επιχειρούμενη μεταρρύθμιση αναφορικά με την θρησκευτική εκπαίδευση. Η μόνη αλλαγή που επήλθε αφορά στην επίσημη πλέον ιεραποστολική κατεύθυνση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που δυστυχώς ορισμένοι ιεράρχες μας πολέμιοι της φιλοσοφίας των νέων προγραμμάτων ή δεν κατάλαβαν (αν και τις προσυπέγραψαν) ή θέλουν με έναν έμμεσο τρόπο να τις αποδομήσουν.
Συμμετέχετε σε διάφορους παγκόσμιους φορείς των Χριστιανών, όπως στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών. Τι «βλέπουν» και ποιο είναι το «όραμα» των Χριστιανών στο σύγχρονο κόσμο;
Η τελευταία μου ενασχόληση με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (ΠΣΕ) αφορούσε το πρόγραμμα για την «Φτώχεια, τον Πλούτο και την Οικολογία». Από τα τέλη του περασμένου αιώνα διαπιστώσαμε ότι η οικονομικά φιλελεύθερη παγκοσμιοποιημένη οικουμένη βρίσκεται σε αντίθεση με την οικουμένη της πίστεως και της αλληλεγγύης. Γι’ αυτό και ομόφωνα όλες οι εκκλησίες αποφάσισαν, ότι αποτελεί ποιμαντική, ηθική, θεολογική και πνευματική πρόκληση για τον χριστιανικό κόσμο, ο οποίος αγωνίζεται για το όραμα της ενότητας της ανθρωπότητας και του συνόλου των πλασμάτων που κατοικούν στη γη. Έτσι άρχισε το πρόγραμμα και η συνεχιζόμενη διαδικασία με το ακρωνύμιο ΑΓΑΠΗ (ΑGAPE= Alternative Globalization Addressing People and Earth, δηλαδή Εναλλακτική Παγκοσμιοποίηση με κέντρο τον Άνθρωπο και τη Γη, που αμφισβητεί τον λεγόμενο «μονόδρομο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης», τμήμα του οποίου είναι και το πρόγραμμα που μετείχα. Η ζωή των ανθρώπων, και γενικά η ακεραιότητα της κτιστής δημιουργίας, δηλαδή το φυσικό περιβάλλον, όπως και οι έννοιες δικαιοσύνη και ειρήνη για όλους, αποτελούν τον απαράβατο ηθικό αξιακό κώδικα της χριστιανικής πίστεως. Και η Εκκλησία, που πολεμάει το «κακό» και στέκεται προφητικά αντιμέτωπη με κάθε σύστημα (οικονομικό ή οτιδήποτε άλλο) που αντιστρατεύεται την «καλήν λίαν» δημιουργία του Θεού, δεν μπορεί να αδιαφορεί. Η έκκληση για δράση αυτού του προγράμματος στο οποίο μετείχα, αποσκοπεί στο να ευαισθητοποιήσει ακόμη περισσότερο τις χριστιανικές κοινότητες, προκειμένου να υπερασπιστούν την πίστη τους. Η εκκλησία στηρίζει ένα σύστημα οικονομίας που προσδιορίζεται από το νόμο της δικαιοσύνης του θεού, τον σεβασμό του ανθρώπου και όχι τον μαμμωνά, αγωνίζεται για μια οικονομία της επάρκειας, και όχι του κέρδους, της συσσώρευσης πλούτου και του χρήματος. Αυτή η στάση μπορεί να είναι «πολιτική», δεν ταυτίζεται όμως με την πολιτική, και τις ιδεοληψίες του παρελθόντος, ακόμη και της παρούσης ελληνικής πραγματικότητας.
Υπάρχει αναστοχασμός για τα μεγάλα κοινωνικά και ηθικά ζητήματα που έχουν ανακύψει την εποχή μας, όπως π.χ. η ανθρώπινη σεξουαλικότητα, η ομοφυλοφιλία, η θέση των γυναικών, οι έμφυλες ταυτότητες και τα παρόμοια;
Ανοίγετε ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, το οποίο μόλις στις αρχές της τρίτης χιλιετίας άρχισε να απασχολεί έντονα και την Ορθόδοξη θεολογία. Στον ευρύτερο χριστιανικό κόσμο εδώ και πολλές δεκαετίες αναγνωρίζεται «ότι η ανθρώπινη σεξουαλικότητα δεν έρχεται σε αντίθεση με την (χριστιανική) πνευματικότητα, η οποία είναι ενιαία και αφορά το σώμα, το νου και το πνεύμα στην ολότητά τους … Δυστυχώς όμως η σεξουαλικότητα αυτή καθαυτή ήταν για αιώνες, και συνεχίζει να είναι, προβληματική για τον χριστιανισμό». Και αυτό σε ορισμένους κύκλους της Ορθοδοξίας συνεχίζει να θεωρείται ταμπού.
Γιατί επηρεάζει μια σειρά από θέματα, όπως η θέση των γυναικών, η συζήτηση για το φύλο, το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας κλπ. Πολύ ενθαρρυντική είναι η απόφαση του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας να προβεί στην αναβίωση του θεσμού των διακονισσών, στην αποδοχή δηλαδή της μυστηριακής ιεροσύνης – διακονικής βεβαίως και όχι ιερατικής – των γυναικών.
Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο νέα ηθικά ζητήματα έχουν ανακύψει, αναγκάζοντας τον χριστιανικό κόσμο, και κυρίως τη θεολογία, να απαντούν σχεδόν πάντοτε εν θερμώ, ως επί το πλείστον απολογητικά, αγνοώντας τις περισσότερες φορές τα νεότερα δεδομένα της επιστήμης (βλ. τις αντιδράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο – δυστυχώς με βίαιο τρόπο και σε Ορθόδοξες κοινωνίες – εναντίον των λεγόμενων παρελάσεων υπερηφάνειας [Pride Parades], τις δραστηριότητες των Femen, και ιδίως των Pussy riots στον ρωσικό καθεδρικό του Σωτήρος Χριστού, και πρόσφατα στην χώρα μας τον αμετροεπή διάλογο για τις «έμφυλες ταυτότητες» κλπ). Απαιτείται, ως εκ τούτου, (α) θεολογικός επαναπροσδιορισμός της «ανθρώπινης σεξουαλικότητας», (β) νέα δυναμική ερμηνευτική προσέγγιση των βιβλικών (αλλά και των πατερικών) κειμένων, και κυρίως (γ) συνετή αντιμετώπιση της εξέλιξης της επιστήμης, και κυρίως της κοινωνιολογίας, αν θέλουμε η Εκκλησία να επανακάμψει δυναμικά, φιλάνθρωπα και αγαπητικά στο δημόσιο χώρο.
Σε θεολογικό επίπεδο έχω διατυπώσει στα ελληνικά για όλα τα παραπάνω ζητήματα κάποιες απόψεις για περαιτέρω συζήτηση και προβληματισμό (για την ομοφυλοφιλία εδώ, για τις έμφυλες ταυτότητες εδώ).
Κάποιοι βλέπουν «πόλεμο» Χριστιανικής Δύσης και Ισλαμιστικής Ανατολής, συμφωνείτε;
Διαφωνώ απολύτως. Άλλωστε σε καθαρά εκκλησιαστικό επίπεδο η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας προβάλλει κάτι ακόμη πιο προωθημένο, τον δια-θρησκειακό διάλογο. Σε καθαρό δε πολιτικό και πολιτιστικό (ου μην αλλά και οικονομικό) επίπεδο η έξαρση της τρομοκρατίας (και φυσικά από το πολυπληθέστερο θρησκευτικό σύστημα, το Ισλάμ) οφείλεται αποκλειστικά στην μέχρι σήμερα ανερμάτιστη πολιτική των ισχυρών (πολιτικά, οικονομικά, κρατικά κλπ) της Δύσεως. Ο πόλεμος μάλιστα «κατά της τρομοκρατίας» επί Προέδρου Μπους του νεώτερου ουσιαστικά εξανέμισε όλες τις ελπίδες του επί δεκαετίες διεξαγόμενου από τις εκκλησίες διαχριστιανικά δια-θρησκειακού διαλόγου. Εν μέρει μάλιστα οφείλεται και σε αυτό που συχνά ονομάζω φονταμενταλισμό της νεωτερικότητας (εδώ).
Τον Ιούνιο θα μετάσχετε στο πρώτο διεθνές συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας για την Θρησκεία, που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τι είναι αυτή η Ακαδημία και ποια τα ζητούμενά της; Ποια η σχέση σήμερα θρησκείας-επιστήμης;
Όντως, ως πρόεδρος του Κέντρου Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών «Μητροπολίτης Παντελεήμων Παπαγεωργίου» (CEMES), προσκλήθηκα να μετάσχω στο πρώτο διεθνές συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας για την Θρησκεία, που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την οικονομική στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Θα διευθύνω ένα πάνελ με θέμα «Καινoδιαθηκικές Σπουδές, και Οικουμενικός και Δια-θρησκειακός Διάλογος στον Ορθόδοξο Κόσμο» στο ανωτέρω διεθνές συνέδριο με τον γενικό τίτλο: «EX NIHILO, για την Έρευνα στο Πεδίο των Θρησκειών», που θα πραγματοποιηθεί στην Μπολόνια της Ιταλίας (18-22.6.2017). Η Ακαδημία αυτή, που ήταν όνειρο του πρώην Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Romano Prodi, αλλά και του Πανεπιστημίου της Μπολόνιας, γνωστού ακαδημαϊκού εκπαιδευτικού ιδρύματος με ευαισθησία στο φαινόμενο της θρησκείας και τις διεθνείς επιπτώσεις της στο παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι, θα αποτελέσει το ευρωπαϊκό επιστημονικό forum για τα φλέγοντα θέματα που μαστίζουν την γηραιά ήπειρο, αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη. Το θέμα της σχέσεως θρησκείας-επιστήμης δεν είναι στα άμεσα ενδιαφέροντα της προσπάθειας αυτής, ασφαλώς όμως θα συζητηθεί ως άμεσα εμπλεκόμενο με το κεντρικό θέμα του συνεδρίου.
Πιστεύετε ότι ο χριστιανισμός, εκ φύσεως, οφείλει και κυρίως μπορεί να συνδέεται με τα κινήματα κοινωνικής απελευθέρωσης ή μήπως στην εκκοσμίκευσή του μετατράπηκε κι αυτός σε άλλο εξουσιαστικό σύστημα κι έχει αποκοπεί οριστικά από αυτά;
Ο χριστιανισμός ως σύστημα ή ως ιδεολογία μπορεί κανείς να πει ότι σε πολλές περιπτώσεις έχει εκκοσμικευτεί, ή ακόμη και ταυτιστεί ή συνεργαστεί με εξουσιαστικά συστήματα. Η εκκλησία όμως δεν μπορεί να χάσει τον προφητικό της χαρακτήρα, αν φυσικά δεν θέλει να «χάσει την ψυχή της». Δυστυχώς, όμως, πολλοί χριστιανοί, ενώ κάνουν λόγο για εκκοσμίκευση, την εκλαμβάνουν – ως κατάλοιπο της παλαιότερης αντι-νεωτερικής τους αντίδρασης – ως συνώνυμο της αποστασιοποίησής τους από τον κόσμο και τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα. Η εκκλησία του Χριστού ως θεανθρώπινος οργανισμός και φορέας του ευαγγελίου και του λόγου του Θεού, από τη φύση της δεν μπορεί παρά να είναι και επαναστατική, και αντισυστημική. Γι’ αυτό και πολλοί θεολόγοι διατυπώνουν το ερώτημα: «Έχουν το θάρρος οι εκκλησίες να αντιμετωπίσουν τις ‘αξίες’ μιας ζωής προσανατολισμένης στο κέρδος, ως θέμα πίστεως, ή θα προτιμήσουν να σιωπήσουν και να αποσυρθούν στην ιδιωτική σφαίρα; Είναι ένα ερώτημα που οι εκκλησίες οφείλουν να απαντήσουν, αλλιώς θα χάσουν την ψυχή τους»!
πηγή:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.