Η αίρεση των Καθαρών

του Χάρη Ναξάκη.


Οι Καθαροί ως μεσαιωνική αίρεση εμφανίστηκαν τον 12ο αιώνα και εξαπλώθηκαν γρήγορα, κυρίως στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, γιατί είχαν απέναντί τους άπληστους ευγενείς, διεφθαρμένους βασιλείς και φεουδάρχες και κυρίως μια εκκλησιαστική ιεραρχία πλούσια και εξαγορασμένη. Η εκκλησία των Καθαρών περιελάμβανε δύο ομάδες: τους πιστούς (λαός) και τους τέλειους (ιερείς). Κύρια στοιχεία της διδασκαλίας τους, όπως άλλωστε και του επίσημου χριστιανισμού, με ορισμένες βέβαια παραλλαγές, ήταν το δυϊστικό κοσμοείδωλο και η εσχατολογία. Η δυϊστική αντίληψη είναι κληροδοτημένη, όπως επισημαίνει ο J. Gray, από τους Πέρσες προφήτες Ζωροάστρη και Μάνη και πρεσβεύει ότι η ζωή είναι μια μάχη μεταξύ φωτός και σκότους, καλού (θεός – πνεύμα) και κακού (σατανάς – ύλη). Η εσχατολογική δε διάσταση είναι η πεποίθηση ότι η ανθρωπότητα ζει τις έσχατες μέρες της και ένας νέος τέλειος κόσμος θα αναδυθεί μέσα από την καταστροφή του παλιού. Επειδή όμως το κακό υπάρχει μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή, από τότε που ο άνθρωπος εκδιώχθηκε από τον παράδεισο, αυτό δεν μπορεί να ηττηθεί στον παρόντα αλλά σε έναν άλλο κόσμο (ουράνιο παράδεισο).



Πρόθεσή μου βέβαια δεν είναι μια θρησκειολογική μελέτη για τις σέχτες, αλλά η αναφορά μου στις κατά κόσμο σέχτες, στις κοσμικές θρησκείες. Το ΚΚΕ (και ορισμένες ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς) είναι η κατά κόσμον σέχτα των καθαρών, η νεωτερική εκδοχή μιας θρησκευτικής πίστης με κοσμικά χαρακτηριστικά. Αλήθεια, σε τι διαφέρει το χριστιανικό δυϊστικό σχήμα καλό-κακό από το δίπολο, φως (προλεταριάτο) – σκότος (καπιταλιστές) ή η εσχατολογική προσδοκία ότι με την έλευση του σωτήρα μεσσία –βλέπε το κόμμα ως μεσσία– το παλιό καθεστώς (καπιταλισμός) πλησιάζει τις έσχατες μέρες του και θα αντικατασταθεί από τον επίγειο παράδεισο του σοσιαλισμού; Στον ουράνιο παράδεισο το κακό θα έχει καταστραφεί διά παντός και στον επίγειο θα εξαλειφθούν οι ατέλειες της ανθρώπινης ύπαρξης μέσω μιας ξαφνικής ρήξης με την Ιστορία, που θα γίνει από ένα στρατό μυημένων μυστών (επαναστατών). Ο ριζοσπαστικός διαφωτισμός, και ο μαρξισμός ως μια εκδοχή του, ανθρωποποίησε το θείο και ως αντεστραμμένος χριστιανισμός ανέθεσε σε μια τάξη, το προλεταριάτο, ή καλύτερα στον θεό των παραγωγικών δυνάμεων, να λυτρώσει τους ανθρώπους. Οι παραγωγικές δυνάμεις, και όχι ο άνθρωπος, είναι ο νέος θεός διότι, όπως ευφυώς παρατηρεί ο Κ. Παπαϊωάννου, ο Μαρξ είναι μονοφυσίτης, θεωρεί ότι οντολογικά ο άνθρωπος είναι homo Faber, κατασκευαστής, μεταποιητής της φύσης και τίποτε άλλο.



Αλήθεια, σε τι διαφέρει η εκκλησία των καθαρών από την εκκλησία των κατά κόσμο καθαρών; Εχει κι αυτή δύο ομάδες, τους πιστούς (οπαδούς του κόμματος) και τους τέλειους (τους καθοδηγητές) αλλά και τους άλλους, τους μολυσμένους, που είναι οι άλλες πολιτικές δυνάμεις. Στον βαθμό μάλιστα που το κακό, βλέπε με μαρξιστικούς όρους αλλοτρίωση, δεν μπορεί να νικηθεί σ’ αυτόν τον κόσμο, αλλά σ’ ένα επέκεινα, στον σοσιαλισμό, μπορούμε να έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας συμμετέχοντας στα υλικά αγαθά αυτού του κόσμου, αρκεί στα όνειρά μας να τα ξορκίζουμε. Οι πιστοί τα ξορκίζουν κάνοντας τον σταυρό τους κάθε Κυριακή και οι κατά κόσμον πιστοί συμμετέχοντας πού και πού σε καμιά πορεία ή απεργία. Αν συσσωρεύουμε υλικά αγαθά, είμαστε καταναλωτικά ζώα, συμπεριφερόμαστε με ιδιοτέλεια, δέρνουμε τη γυναίκα μας, απασχολούμε μετανάστες με εξευτελιστικά μεροκάματα, αποδεχόμαστε την ιεραρχία στην εργασία ή ασκούμε εξουσία, με μια προσευχή στον θεό Μαρξ θα πάρουμε συγχωροχάρτι. Η κοινωνία του εμπορεύματος, των ιεραρχικών δομών και της εκμετάλλευσης δεν αλλάζει από τους υπηκόους του κόμματος οι οποίοι δηλώνουν αριστεροί και ταυτόχρονα συμμετέχουν αγόγγυστα σε μια ζωή ιδιοτελή, ανταγωνιστική και εμπορευματοποιημένη. Ο περιούσιος λαός της Αριστεράς δεν τζόγαρε στο χρηματιστήριο, δεν καταπατάει το χωράφι του γείτονα, δεν παρκάρει το αυτοκίνητό του στους δημόσιους χώρους ή δεν συμμετείχε στην επίδειξη της καταναλωτικής του μιζέριας;



Πέρα από τη μεταρρύθμιση και την επανάσταση ως έφοδο, ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός. Να δημιουργήσουμε μέσα στο σώμα της παλιάς κοινωνίας τα σπέρματα της καινούργιας, το νέο μέσα στο παλιό. Να εγκαταστήσουμε τον κόσμο που θέλουμε στο παρόν που θέλουμε να εγκαταλείψουμε, να θεμελιώσουμε σήμερα τα υλικά ίχνη της κοινωνίας του μέλλοντος. Κοινωνικές δομές συνεργατικές, αλληλέγγυες, αμεσοδημοκρατικές και αποεμπορευματοποιημένες. Για να έρθουν σε σύγκρουση, όχι κατ’ ανάγκη βίαιη, δύο κοινωνίες, δύο διαφορετικά αξιακά συστήματα και όχι μηχανισμοί εναλλαγής στη νομή της εξουσίας. Ο τρόπος που διάγεις τον βίο σου δείχνει τι κοινωνία θέλεις.



Δεν βόσκει κανένας ατιμώρητος στα λιβάδια της αστικής τάξης ή καλύτερα ο ατιμώρητος είναι ο ακίνδυνος!