Γιατί νοσταλγούν ακόμα τον Πινοσέτ;

Πιστή αντιγραφή του ασφαλιστικού συστήματος που επέβαλε τη δεκαετία του ’80 η Παγκόσμια Τράπεζα στη Χιλή αποτελεί το σύστημα που παρουσιάζει σήμερα ως... ρηξικέλευθο ο Κυριάκος Μητσοτάκης ● Πρόκειται για σύστημα τριών πυλώνων που ευνοεί την ιδιωτική ασφάλιση.

Από τον περασμένο Σεπτέμβριο που ο βουλευτής και τομεάρχης Δικαιοσύνης της Ν.Δ. Κώστας Καραγκούνης συνέδεσε το πρόγραμμα για το ασφαλιστικό που σχεδιάζει να εφαρμόσει το κόμμα του με το γεγονός ότι «το εφάρμοσε πρώτος ο δικτάτορας Πινοσέτ», επιχειρεί ο κ. Μητσοτάκης να διασκεδάσει την αρνητική εντύπωση.

Βέβαια ο κ. Καραγκούνης είχε επιχειρήσει από την πρώτη στιγμή να εξηγήσει ότι δεν μίλησε υπέρ του Πινοσέτ, αλλά υπέρ του συστήματος: «Μίλησα υπέρ του κεφαλαιοποιητικού συστήματος [...] Στη συνέντευξή μου για τον δικτάτορα Πινοσέτ ανέφερα απλά το πραγματικό γεγονός ότι επί των ημερών του εφαρμόστηκε και εκεί το συγκεκριμένο σύστημα».

Ο κ. Καραγκούνης είχε δίκιο. Το πρόγραμμα που θέλει να εφαρμόσει η Ν.Δ. στο ασφαλιστικό ζήτημα δεν το εμπνεύστηκε ο διαβόητος δικτάτορας της Χιλής Αουγκούστο Πινοσέτ. Είναι δημιούργημα των πιο ακραίων θεωρητικών του νεοφιλελευθερισμού, της ομάδας του Σικάγου. Απλώς η Χιλή του δικτάτορα Πινοσέτ χρησίμευσε ως κατάλληλο περιβάλλον για την πειραματική εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης συνταγής, εφόσον εγγυόταν την καταστολή κάθε κοινωνικής αντίστασης που θα προκαλούσε η μαζική μείωση των συντάξεων και η βίαιη εξαθλίωση των χαμηλοσυνταξιούχων.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η Παγκόσμια Τράπεζα επέβαλε στη Χιλή μια σκληρή ιδιωτικοποίηση της κοινωνικής ασφάλισης. Τον Ιανουάριο του 1994 η Παγκόσμια Τράπεζα κυκλοφόρησε μια έκθεση με τις προτάσεις της για τις απαραίτητες αλλαγές που πρέπει να πραγματοποιηθούν στα κράτη, εν όψει των κινδύνων βιωσιμότητας του συστήματος που εγκυμονεί η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού.

Η έκθεση αυτή που έφερε τον τίτλο «Averting the Old Age Crisis» έκανε απολογισμό της «χιλιανής επιτυχίας» και εισηγούνταν ένα σύστημα «τριών πυλώνων:

1) ένα υποχρεωτικό σύστημα, το οποίο χρηματοδοτείται από τους φόρους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται μια ελάχιστη βάση σύνταξης,
2) ένα υποχρεωτικό σύστημα καταβολής εισφορών, όπου κάθε εργαζόμενος συμβάλλει με τρόπο ανάλογο του σημερινού,
3) ένα συμπληρωματικό σύστημα ατομικών εισφορών, το οποίο επενδύεται στη χρηματιστηριακή αγορά».
Η ανακοίνωση

Πρόκειται ακριβώς για το σύστημα που εισηγείται σήμερα ως ρηξικέλευθο ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Προκειμένου, μάλιστα, να μην υπάρχει καμιά παρεξήγηση για τις προθέσεις του, ο κ. Μητσοτάκης το ανακοίνωσε στις 7.12.2018, κατά τη συνάντησή του με την Ενωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΑΕΕ) στα γραφεία του κόμματος.

Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, «σημείωσε την ανάγκη για τολμηρές μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, παρουσιάζοντας το πρόγραμμα της Ν.Δ. για δημιουργία τριών πυλώνων στο συνταξιοδοτικό. Υποστήριξε ότι απαιτείται ο δραστικός ανασχεδιασμός του δεύτερου κεφαλαιοποιητικού πυλώνα -υποχρεωτικής- ασφάλισης, ενώ ειδικά για τον τρίτο πυλώνα -προαιρετικής- ασφάλισης τόνισε ότι η πολιτεία πρέπει να χορηγήσει ουσιαστικά κίνητρα που να καθιστούν ελκυστικότερη την επιλογή συμπληρωματικών προγραμμάτων ιδιωτικής ασφάλισης».

Πρόκειται για κατά λέξη αντιγραφή του μοντέλου της Παγκόσμιας Τράπεζας. Και ποιο είναι το κακό; θα πει κανείς. Η ίδια η Παγκόσμια Τράπεζα πανηγυρίζει ακόμα για την επιτυχία του μοντέλου της Χιλής.

Η αλήθεια είναι ότι το ισχύον σύστημα είναι τουλάχιστον κάπως αναδιανεμητικό, μεταφέροντας κάποιους ελάχιστους πόρους από τους πλουσιότερους προς τους φτωχότερους μέσω της σύνταξης. Και επιπλέον, δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι οι ιδιωτικές εταιρείες θα είναι πιο ικανές, απ’ ό,τι το κράτος, να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν από τη δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού. Το αντίθετο.

Οταν το 1994 η Παγκόσμια Τράπεζα αποφάσισε να προβάλει το χιλιανό μοντέλο, παρέθετε τους οικονομικούς δείκτες της χώρας που ευημερούσαν (ανάπτυξη, μείωση του χρέους, κ.λπ.). Ομως το μοντέλο αυτό της ιδιωτικής αποταμίευσης έχει ταυτόχρονα εντείνει στον μέγιστο βαθμό τις κοινωνικές ανισότητες.

Οπως υπολόγιζε ο οικονομολόγος Κρις Γκαλ («Ζ Magazine», Σεπτέμβριος 1997), η βασική σύνταξη για τους φτωχούς ισοδυναμούσε με μια φρατζόλα ψωμί και ένα φλιτζάνι καφέ τη μέρα. Αναμενόταν από τότε ότι μισοί από όλους τους συνταξιούχους εργάτες της Χιλής θα έπεφταν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Για το 30% της εργατικής δύναμης, που είτε είναι άνεργοι είτε εργάζονται στον μη καταγεγραμμένο τομέα, δεν είχαν καμιά ισχύ οι κρατήσεις σε ιδιωτικές εταιρείες. Οσο για την υπόσχεση ότι οι επενδύσεις των ιδιωτικών κρατήσεων στο χρηματιστήριο σημαίνουν υψηλές αποδόσεις κεφαλαίου, αυτό προϋποθέτει μια συνεχή ανοδική πορεία της αγοράς.

Πέρα λοιπόν από τον κίνδυνο των λανθασμένων επενδυτικών επιλογών, και εκτός από την αυτονόητη μείωση των κερδών που αντιστοιχεί στα έξοδα (κέρδη) των επενδυτών-χρηματιστών, η ιδιωτικοποίηση «λησμονεί» το ενδεχόμενο μιας ύφεσης της αγοράς ή και μιας οικονομικής κρίσης.

Μικρή αλλά εύγλωττη ένδειξη για την αξιοπιστία του χιλιανού μοντέλου: η χούντα ιδιωτικοποίησε το 1981 όλες τις συντάξεις, με μία μοναδική εξαίρεση: τις συντάξεις των στρατιωτικών και των αστυνομικών!
Η πρώτη απόπειρα

Η αλήθεια είναι ότι επιχειρήθηκε και το 1997 να τεθεί ένα παρόμοιο σχήμα σε εφαρμογή από την κυβέρνηση Σημίτη με τις προτάσεις της Επιτροπής υπό τον καθηγητή Σπράο, μόνο που δεν ήταν τόσο ακραιφνώς «ιδιωτικοποιημένο» όσο το προτεινόμενο από τη Ν.Δ. Και αυτό δεν συνέβη όχι μόνο γιατί ξεσηκώθηκε θύελλα αντιδράσεων, αλλά και γιατί λίγες μέρες αργότερα είχαμε κραχ στο χρηματιστήριο, κάτι που θύμισε σε όλους το ρίσκο της ιδιωτικοποίησης άνευ όρων.

Ο κ. Μητσοτάκης ξεκίνησε τη συζήτηση με τους εκπροσώπους των Ασφαλιστικών Εταιρειών αναφέροντας ότι «οι νέοι σήμερα δεν πιστεύουν ότι θα πάρουν ποτέ σύνταξη, γι’ αυτό και συχνά επιλέγουν ακόμη και να εργάζονται χωρίς ασφάλιση. Αυτό είναι αδιανόητο και πρέπει να αλλάξει».

Αυτή η παρατήρηση δεν είναι καθόλου αθώα. Παρόμοιες δηλώσεις για κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό σε πολλές χώρες προκειμένου να εμφανιστεί ως λύση η πλήρης ιδιωτικοποίηση. Την περίοδο της μεταρρύθμισης του συστήματος από την κυβέρνηση Κλίντον στις ΗΠΑ προβλήθηκε ιδιαίτερα μια «έρευνα» που εμφάνιζε τους νέους να πιστεύουν περισσότερο στην ύπαρξη των UFO, παρά στην προοπτική της συνταξιοδότησής τους.Δεν πρέπει να εκπλήσσεται, λοιπόν, κανείς που ο Σιλβέστερ Σράιμπερ, μέλος του Συμβουλίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων του Κλίντον, δικαιολογούσε ως εξής την αντιγραφή του μοντέλου της Χιλής: «Είχαν και κάποια καλά στη Χιλή. Είχαν δικτατορία και διέθεταν και τον πλήρη έλεγχο των μίντια»

εφ συν