ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΣΤΕΙΡΩΣΗ
ΟΧΙ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΥΓΟΝΙΚΗ
ΚΑΜΜΙΑ ΣΤΕΙΡΩΣΗ ΣΕ ΖΩΑ, ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΑΙ ΜΗ
Το νέο νομοσχέδιο για τα ζώα, με τον οργουελλικής έμπνευσης τίτλο,
“Νέο Πλαίσιο για την Ευζωϊα των Ζώων συντροφιάς» προβλέπει την
υποχρεωτική στείρωση όλων των ζώων συντροφιάς, αδέσποτων ή μη. Όσοι
συμβιώνουν με ένα ζώο υποχρεούνται, πέρα από το να του τοποθετήσουν τσιπ
ταυτότητας, να το στειρώσουν, με πρόστιμο για τη μη συμμόρφωσή τους
1.000 ευρώ, που θα επαναλαμβάνεται μέχρις ότου στειρωθεί το ζώο. Για να
το αφήσουν να γεννήσει μια φορά πριν τη στειρωσή του, θα πρέπει να
ακολουθήσουν μια περίπλοκη και δυσνόητη διαδικασία εύρεσης “ανάδοχων”,
που θα δηλώσουν προκαταβολικά την ανάληψη ευθύνης για τα νεογέννητα. Οι
αγγελίες “χαρίζονται κουταβάκια” κτλ γίνονται παράνομες.
Παράλληλα, ενδυναμώνεται και πριμοδοτείται η ήδη τεράστια εκστρατεία
αφανισμού των ελεύθερων ζώων πόλης, μέσω της σύλληψης και της στειρωσής
τους – ο δηλωμένος στόχος είναι ένα εκατομμύριο στειρώσεις το
χρόνο. Η εκστρατεία αυτή έχει ήδη αποδώσει καρπούς τουλάχιστον στις
πόλεις: τα σκυλιά έχουν σχεδόν αφανιστεί, ενώ όλο και περισσότερα
ελεύθερα γατιά είναι πλέον στειρωμένα. Συμβιώνουμε ίσως με την τελευταία
γενιά των ελεύθερων γατιών και σκυλιών της πόλης – σε λίγα χρόνια η
μόνη ζωή στους δρόμους, πλην των ανθρώπων, θα αποτελείται από ποντίκια
και κατσαρίδες.
Εφόσον όμως οι άνθρωποι θα συνεχίσουν κατά τα φαινόμενα να θέλουν να
συμβιώνουν με ζώα, απο που θα τα προμηθεύονται, αφού η μαζική στείρωση
θα τα αφανίσει; Μα, απο “εγκεκριμένες μονάδες αναπαραγωγής”. Δηλαδή,
εργαστήρια, όπου σύντομα η βιοτεχνολογία θα παράγει όλο και πιο
εξελιγμένες, ίσως στείρες, ράτσες, για τα γούστα και τις απαιτήσεις της
κάθε μιας. Σκυλιά που θα αφοδεύουν μια φορά τη βδομάδα, γατιά που δε
χάνουν το τριχωμά τους, υβρίδια με άγρια συγγενικά είδη για αυξημένο
πρεστίζ και ούτω καθεξής. Ό,τι γίνεται ήδη για τα φυτά καλλιέργειας,
όπου πλέον είναι απο εξαιρετικά δύσκολο, έως και παράνομο να κρατήσει
κανείς τους δικούς του σπόρους ή να καλλιεργήσει μια φυσική,
παραδοσιακή, ποικιλία, θα γίνει και για τα ζώα. Σύντομα θα είμαστε
πλήρως εξαρτημένες από τη βιομηχανία για να μοιραστούμε τη ζωή μας με
ένα μη ανθρώπινο ον. Ο σκύλος και η γάτα, δυο είδη που συντρόφευσαν το
ανθρώπινο είδος για (δεκάδες, στην περίπτωση του σκύλου) χιλιάδες
χρόνια, βρίσκονται πλέον στο κατώφλι του αφανισμού τους. Θα
αντικατασταθούν απο τις “καθαρόαιμες”, στείρες ποικιλίες των εργαστηρίων
και θα μετατραπούν σε ένα ακόμη καπιταλιστικό προϊόν. Αν και όταν οι
ανάγκες της αγοράς επιβάλουν την αντικαταστασή του από ένα άλλο προϊόν,
όπως πχ του μεταλλαγμένου αρουραίου-πετ, με καλύτερες προοπτικές
κερδοφορίας, τα είδη αυτά θα γίνουν μια ξεχασμένη εικόνα του
παρελθόντος. Η μαζική εξόντωση σε θαλάμους αερίων είναι άλλωστε αργά ή
γρήγορα η μοίρα όλων των ζώων εκτροφής, όπως είδαμε προσφάτως και με τα
μινκ. Η δυστοπία δεν είναι πλέον σενάριο μυθοπλασίας∙ είναι ήδη εδώ, με
τους εφιάλτες της να ξεδιπλώνονται αδυσώπητα.
Το τι θα σημάνει αυτή η εκστρατεία ευγονικής για την επαρχία, όπου οι
συνθήκες ελέγχου είναι εκ των πραγμάτων μειωμένες, δε θέλει και πολύ
φαντασία για για να το προβλέψει κάποια. Οι ούτως ή άλλως ανεπιθύμητες
γέννες, τώρα θα είναι και οικονομικά επιζήμιες, οπότε οι περισσότεροι θα
καταφύγουν στην καλά δοκιμασμένη λύση του πνιγμού των μωρών σε ένα
κουβά. Οι ελάχιστοι που περιέθαλπταν ζώα στην αυλή τους ή έξω απο το
σπίτι τους, τώρα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν δυσβάσταχτα κόστη για τη
στείρωση και σημανσή τους και να φοβούνται πλέον, πέρα απο τις φόλες των
κακεντρεχών γειτόνων τους, και την καταγγελία. Ίσως γατιά κυρίως και
λίγα σκυλιά, να συνεχίσουν να κυκλοφορούν ελεύθερα στα χωριά και πέριξ
αυτών για λίγα ακόμη χρόνια. Αλλά, αργά ή γρήγορα, θα αφανιστούν. Τέρμα
οι γάτες που έρχονταν ένα βράδυ στην αυλή σου και ενίοτε έμεναν εκεί∙
τέρμα το κουτάβι που σε ακολουθούσε στη βόλτα και εν τέλει το κράταγες.
Το κυνήγι των ποντικών και την προστασία του κοτετσιού, θα το
αναλαμβάνουν ακριβοπληρωμένα στειρωμένα υβρίδια, πατενταρισμένα μάλλον
από κάποια βιοτεχνολογική εταιρεία.
Ευγονική και εξόντωση
Το 1907, στην Ιντιανάπολις της Αμερικής, εφαρμόστηκε η πρώτη
υποχρεωτική μαζική στείρωση σε μια ολόκληρη φυλή. Η φυλή του Ισμαήλ, μια
νομαδική φυλή αποτελούμενη από λευκούς παρίες, μαύρους απελεύθερους και
εναπομείναντες γηγενείς αμερικανούς, είχε καταφέρει να επιβιώσει για
παραπάνω από έναν αιώνα, κινούμενη στα όρια του πολιτισμού. Όχι πια. Το
αμερικάνικο κράτος, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα την αγαπημένη του
πολιτική γενοκτονίας – απο τον εγκλεισμό των Ισμαηλιτών που έπεφταν στα
χέρια του, σε ιδρύματα ψυχικών παθήσεων και την αρπαγή των παιδιών τους,
προχώρησε στη μαζική στείρωση όλου του πληθυσμού. Η φυλή αφανίστηκε
λίγα χρόνια αργότερα. Τα ελάχιστα παιδιά κλειστήκαν σε κρατικά ιδρύματα.
Δεν επρόκειτο για την πρώτη γενοκτονία ιστορικά – αλλά για την πρώτη με
επιστημονικό τρόπο.
Επρόκειτο για κάτι απόλυτα σύννομο με το πνεύμα της εποχής. Οι ιδέες
του Francis Galton περί ευγονικής και άρα και “εκφυλισμένων” ήταν σχεδόν
συνώνυμο της επιστήμης. Η ανάγκη ελέγχου των πληθυσμών των φτωχών και
των “εγκληματικών τάξεων” μέσω της στείρωσης, ήταν μια αυταπόδεικτη
αλήθεια και δημοφιλές θέμα συζήτησης στα σαλόνια των ανώτερων τάξεων Και
άλλωστε όπως τόνιζαν δημοσιεύματα της εποχής, οι Ισμαηλίτες ζούσαν μια
ζωή έμπλεη πόνου: άστεγοι, γεμάτοι αρρώστειες και φτώχεια. Η εξαλειψή
τους μέσω της στείρωσης ήταν μια πράξη ευσπλαχνίας.
Τον αφανισμό της φυλής του Ισμαήλ, ακολούθησαν διάφορες μικρότερες
εκστρατείες εξόντωσης μέσω της στείρωσης, τόσο στην Αμερική, όσο και
στην Ευρώπη. Από το 1909, υπολογίζεται πως πάνω απο 200.000 άνθρωποι
στειρώθηκαν στην Καλιφόρνια και μόνο. Οι ιδέες του Lambroso έχαιραν
μεγάλης εκτίμησης και η ευγονική συνέχισε να κυριαρχεί ως παράδειγμα.
Η υιοθέτηση όλης της ευγονικής ρητορικής και μεθόδου απο τους ναζί,
αρχικά δεν απασχόλησε κανέναν. Ήδη απο το 1933, είχε ψηφιστεί στη
γερμανία ένας νόμος υποχρεωτικής στείρωσης, που αφορούσε 5 νευρολογικές ή
διανοητικές “ασθένειες” και 4 φυσικές, συμπεριλαμβανομένου του
αλκοολισμού. Το νομικό πλαίσιο της ναζιστικής εκστρατείας στείρωσης ήταν
άμεσα επηρεασμένο απο αυτό της Ιντιανάπολις του 1907. Το ίδιο και το
ιδεολογικό: οι διανοητικά καθυστερημένοι ή οι “φρενοβλαβείς” υπέφεραν: ο
αφανισμός τους αρχικά μέσω της στείρωσης και σύντομα και στα στρατόπεδα
εξόντωσης, ήταν πράξη ευσπλαχνίας. Προτού τα στρατόπεδα της Τρεμπλίνκα
και του Άουσβιτς αρχίσουν να εξοντώνουν μαζικά εβραίους και τσιγγάνους,
δεκάδες χιλιάδες “διανοητικά διαταραγμένοι” γερμανοί πολίτες στειρώθηκαν
και ακολούθως εξοντώθηκαν με υποχρεωτική ευθανασία.
Τα στρατεύματα των ναζί ηττήθηκαν συντριπτικά και μαζί τους και οι
εξαιρετικά δημοφιλείς σε όλο τον “πολιτισμένο” κόσμο, ευγονικές ιδέες∙ η
μαζική στείρωση και εξόντωση ως μέσο ελέγχου πληθυσμών, δεν ηττήθηκε
ποτέ στα επιστημονικά συνέδρια, αλλά στα πεδία μαχών του Β΄ Παγκοσμίου.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο, κανένα πολιτισμένο κράτος δεν μιλούσε πλέον
επίσημα για μαζικές στειρώσεις και κατασκευάστηκε ο όρος της γενοκτονίας
για να περιγράψει το έγκλημα του αφανισμού μιας ολόκληρης φυλής ή
είδους. Η υποχρεωτική στείρωση συνέχισε βέβαια να εφαρμόζεται, αλλά
κρυφά και περιθωριακά.
Η ευγονική πέρασε για λίγο καιρό στην ανυποληψία. αλλά τις τελευταίες
δεκαετίες επανέρχεται στο προσκήνιο, μέσω του νεοδαρβινισμού και
εσχάτως του μετα-ανθρωπισμού. Ο έλεγχος πληθυσμού και οι συνεπακόλουθες
“τελικές λύσεις” παύουν να αποτελούν ταμπού για την επιστημονική σκέψη
και η ευγονική αποδεικνύεται πολύ χρήσιμο όπλο για να μείνει για καιρό
στην αφάνεια.
Θανάσιμη Φροντίδα
Τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα των Ναζί και Αμερικάνων ευγονιστών
εκφέρονται και τώρα από τις φιλοζωικές, σε μια άνευ προηγουμένου
χυδαιότητας και έντασης καμπάνια. Τα “αδέσποτα” ζώα υποφέρουν, πεινάνε,
βασανίζονται, η υπαρξή τους η ίδια είναι ένα βάσανο, μια ανωμαλία.
Πρέπει οπότε να εξοντωθούν. Αλλά επειδή μιλάμε για ανθρώπους με
ευαισθησίες και όχι τίποτε ναζιστικά κτήνη, η εξόντωση γίνεται
επιστημονικά, ανθρωπιστικά. Όπως οι φιλόζωοι των αρχών του περασμένου
αιώνα στην Αθήνα, που χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι την “ανθρωπιστική”
εξόντωση των αδέσποτων μέσω του “ασφυκτικού κλωβού” (η μαζική θανάτωση
με αέρια ήταν μια πολύ καλή ιδέα για να έχει εφαρμογή μόνο σε ζώα, όπως
σύντομα θα αποδείκνυε η ιστορία), έτσι και οι σύγχρονοι φιλόζωοι
νοιάζονται για τα βάσανα των ζώων και θέλουν να βάλουν ένα τέλος σ΄αυτά.
Μια για πάντα.
Αυτή η φρικαλέα διανοητική ακροβασία, όπου η λύση σε ένα πρόβλημα
ισοδυναμεί με τον αφανισμό του προβλήματος, δεν αποτελεί προνόμιο των
φιλοζωικών: και οι πονόψυχοι μεγαλοαστοί του Λονδίνου του 19ου αιώνα,
νοιώθανε την ίδια ψυχική αναταραχή στη θέα των ρακένδυτων χαμινιών και
συζητούσαν ψύχραιμα για την ανάγκη περισσότερων προγραμμάτων στείρωσης
για τις κατώτερες τάξεις. Ούτε περιορίζεται στα ραδιοφωνικά σποτ τύπου “εσύ το
στείρωσες το σκυλί σου;”. Οι κτηνίατροι συχνά πυκνά προπαγανδίζουν την
παρούσα εκστρατεία εξόντωσης χρησιμοποιώντας τις ίδιες διανοητικές
ακροβασίες, χτίζοντας μοναδικά μνημεία ανθρώπινης ηλιθιότητας: “η
στείρωση προστατεύει απο καρκίνο των όρχεων”, ή “η αφαίρεση της μήτρας
προστατεύει το ζώο απο πυομήτρα”. Ναι, τα λένε και τα γράφουν αυτά,
επώνυμα μάλιστα. Κανείς δε βρίσκεται να τους επισημάνει πως αν και
ουδέποτε στην ιστορία δεν αντιμετωπίστηκε η τενοντίτιδα με ακρωτηριασμό
χεριού, ενίοτε ωστόσο τα ιδεολογήματα θανάτου αντιμετωπίστηκαν με
ακρωτηριασμό της κεφαλής. (η λαιμητόμος, πρωτού γίνει σύμβολο μια νέας
εποχής, στα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν για πολλές δεκαετίες καινοτόμο
εργαλείο ανθρωπιστικής θανάτωσης των πειραματόζωων).
Ζούμε στην εποχή της εσωτερίκευσης της πειθάρχησης. Δε θέλουν να πλύνουμε τα πιάτα∙ θέλουν να θέλουμε να πλύνουμε τα πιάτα.
Οι φιλοζωικές έτσι αντικαθιστάν τους μπόγιες – και με πολύ μεγαλύτερη
επιτυχία μάλιστα. Αιώνες σκληρότητας και ανείπωτης βαναυσότητας, δεν
κατάφεραν να εξοντώσουν τα αδέσποτα σκυλιά στην Αθήνα – δυο μόλις
δεκαετίες φιλοζωικής ευνουχιστικής φροντίδας, το κατάφεραν. Τα ελάχιστα
εναπομείναντα άγρια σκυλιά της Αθήνας, φοβούνται ιδιαίτερα τα γλυκόλογα
και τα προτεταμένα χέρια – όσα εξαπατήθηκαν και πλησίασαν ελπίζοντας σε
λίγη αγάπη, δε βρήκαν παρά σύλληψη, ευνουχισμό, τσιπάρισμα και
ιδρυματοποίηση.
Αλλά αυτή η μανία ελέγχου, η μανία της κανονικοποίησης και εξόντωσης,
δεν περιορίζεται πλέον στα “αδέσποτα”. Οι φιλοζωικές, σε αγαστή
συνεργασία με τη βιομηχανία, και δη τη βιοτεχνολογική, δεν αρκούνται στο
να αιχμαλωτίζουν και να ευνουχίζουν αδέσποτα σκυλιά και γατιά, αλλά
θέλουν να κάνουν το ίδιο και στα ζώα που συγκατοικούν με κάποιο άνθρωπο.
Το αποστερημένο απο τις γενετήσιες ορμές του ζώο, είναι πιο κοντά στο
ανυπεράσπιστο, λούτρινο, αθώο πλασματάκι, που αποτελεί φαντασιακό
πρότυπο της ιδεολογίας της φροντίδας. Μια ζωή χωρίς σεξ και γέννες,
χωρίς αίμα, σκατά και πόνο: μια ζωή βγαλμένη απο τα επιμελώς
αποστειρωμένα ναζιστικά εργαστήρια.
Βιοτεχνολογική επέλαση
Η βιοτεχνολογία δε μπαίνει στα ενδότερα της ζωής με τη νοοτροπία
εξερευνητή, αλλά κατακτητή. Θέλει να εξουσιάσει όλο και μεγαλύτερο
κομμάτι της. Και κυρίως: θέλει να ορίσει τη ζωή στην οποία μπορεί να
παρέμβει, άρα να εμπορευτεί, ως τη μόνη αποδεκτή. Δεν αρκείται στο να
τροποποιεί και να πατεντάρει φυτά∙ θέλει να μετατρέψει όλα τα υπόλοιπα
φυτά, σε εν δυνάμει επικίνδυνα, μη-άξια ύπαρξης. Οι
βιοτεχνολογικοί/αγροχημικοί κολοσσοί δεν αρκούνται στο να πουλάνε
υβρίδια απο τα οποία απαγορεύεται ή είναι ούτως ή αλλως αδύνατο (είτε
επειδή είναι στείρα είτε επειδή εκφυλίζονται τα χαρακτηριστικά σε
λιγότερο απο 3 γενιές) να κρατήσει κανείς σπόρο και έτσι η παραγωγή
τροφής να εξαρτάται απο την αγορά των σπόρων της εταιρείας. Μηνύει και
τους αγρότες γειτονικών χωραφιών με παραδοσιακές ποικιλίες για
υποτιθέμενη κλοπή δικαιωμάτων λόγω επιμόλυνσης ή -κυρίως- ξοδεύει
αμύθητα ποσά σε λόμπινγκ, για όλο και περισσότερες νομοθεσίες που κάνουν
την καλλιέργεια, ακόμα και τη συλλογή σε ορισμένες περιπτώσεις,
μη-εργαστηριακών ποικιλιών εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι και παράνομη. Το
συντριπτικό ποσοστό των καλλιεργούμενων ζωικών (αλλά και ανθρώπινων)
τροφών, είναι εργαστηριακής προέλευσης και ανήκει σε κάποια εταιρεία. Αν
θες να κρατήσεις μοσχεύματα και να τα εμπορευτείς, πρέπει να πληρώσεις
δικαιώματα και αν θες να φυτέψεις, πρέπει να αγοράσεις το σπόρο.
Η ελεύθερη -πόσο μάλλον η ελεύθερα αναπαραγόμενη- ζωή είναι για τις
βιοτεχνολογικές εταιρείες ένα σκάνδαλο. Και αν υπάρχουν ακόμη (όλο και
μειούμενα) ηθικά και νομικά αναχώματα στη πλήρη βιοτεχνολογική αποίκηση
του ανθρώπινου σώματος (αν και τα ποσά που επενδύονται στον προγενετικό
έλεγχο και τροποποίηση και στην υποβοήθηση αναπαραγωγής, είναι
ασύλληπτα), για αυτή των ζώων, το πεδίο δείχνει να είναι ελεύθερο. Δεν είναι παρά ζώα, να μια σκέψη που πάντα οδηγεί στην κόλαση. Και είναι εντούτοις υπερβολικά κοινή.
Η υπόσχεση πως σε λίγα χρόνια απο τώρα, όλα τα ζώα συντροφιάς θα
πρέπει να αγοράζονται από κάποια εργαστήρια αναπαραγωγής, είναι υπόσχεση
τεράστιας κερδοφορίας. Πόσο μάλλον όταν περιλαμβάνει αυτή του
ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού, με νέες ποικιλίες σκυλιών, που μπορούν
να σκοτώσουν ακόμα και έναν οπλισμένο εισβολέα, ή υβριδίων με αγριόγατα
για την εξόντωση αρουραίων. Και για να επιτευχθεί η μέγιστη κερδοφορία,
θα πρέπει να εξασφαλιστεί πως δε θα απομείνει κανένα ελεύθερο, δωρεάν με
άλλα λόγια, ζώο.
Θα εξαφανίσουμε για πάντα δυο είδη ζώων, τα δυο μάλιστα είδη που μας
συντρόφευσαν απο τις απαρχές σχεδόν της δικιάς μας ιστορίας ως είδος (σε
λίγα χρόνια τα ζώα που θα αγοράζουμε από τα εργαστήρια, θα έχουν τόση
σχέση με τα σκυλιά και τα γατιά που ξέραμε, όση έχει το καλλιεργούμενο
καλαμπόκι με το άγριο – σχεδόν καμία δηλαδή) για να αυξηθούν οι
ισολογισμοί κάποιων εταιρειών. Μια ύβρις που καμία νέμεση δε μπορεί να
εξιλεώσει.
Η κατασυκοφάντηση της ζωής
Όσο αυξάνονται οι δυνατότητες ελέγχου και παρέμβασης στον φυσικό
κόσμο και στα ζωικά συστήματα εν γένει, τόσο αυτά λοιδορούνται. Οι
μηχανικοί θα δούνε στη ροή των ποταμών μια αλόγιστη σπατάλη νερού∙ οι
εργολάβοι στα δάση μια ανεξέλεγκτη βλάστηση που εγκυμονεί κινδύνους για
τη δημόσια υγεία∙ οι φαρμακευτικές, στο ανθρώπινο σώμα, μια ατελή
βιολογική μηχανή, με επείγουσες ανάγκες φαρμακευτικής ρύθμισης. Η ζωή η
ίδια, κρίνεται ανορθολογική και ελλειμματική: η βιοτεχνολογία αποκαλεί
το 98.5% του γενετικού μας υλικού, junk dna. Εξελικτικά σκουπίδια με
άλλα λόγια, βαρίδια για τον οργανισμό μας και τρανταχτή απόδειξη πως η
ζωή δεν τα πολυβγάζει πέρα μόνη της και χρειάζεται υποβοήθηση από
εξειδικευμένα τμήματα της τεχνοεπιστήμης. Είναι ν΄απορεί κανείς πως τα
κατάφερε να υπάρχει αυτή η δύσμοιρη η ζωή για τριάμιση δις χρόνια στον
πλανήτη, χωρίς την παρέμβαση των ειδικών.
Ο λόγος για αυτή την εκστρατεία κατασυκοφάντησης είναι προφανής: ως
ηθικό προκάλυμμα για την πλήρη άλωση της ζωής από τις δυνάμεις της
αγοράς. Μιας ζωής γεμάτης πόνο, θανατηφόρους ιούς και μολύνσεις,
ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή, τυφλή βία και αρρώστεια: οι ιατρικές, τεχνικές
και βιοτεχνολογικές παρεμβάσεις είναι πρωτίστως ηθικό καθήκον. Πίσω απο
τη ραγδαία αύξηση των καισαρικών τομών και την εκτόξευση της
φαρμακευτικής αντιμετώπισης της “απόσπασης προσοχής” στα παιδιά,
κρύβεται το ίδιο αφήγημα. Η ζωή χωρίς την επιστημονική παρέμβαση, είναι
μια διαδικασία γεμάτη λάθη, πόνο και τρέλα. Εσχάτως, ακόμα και το ίδιο
μας το ανοσοποιητικό κρίνεται ατελές, ανίκανο να αντιμετωπίσει μια
ασθένεια χωρίς την βοήθεια εμβολίων – ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας,
αλλάζει τον ορισμό του για την ανοσία της αγέλης, αφαιρώντας τον ρόλο
του ανθρώπινου ανοσοποιητικού και περιγραφοντάς τη ως αποκλειστικά
εμβολιαστική υπόθεση.
Ο ίδιος ο πλανήτης νοσεί και πρέπει να τον σώσουμε. Να κάτι στο οποίο
συμφωνούν όλοι, απο τις οικολογικές οργανώσεις, μέχρι τους ενεργειακούς
κολοσσούς. Στο επιτακτικό ηθικό καθήκον της σωτηρίας του, θα
ισοπεδωθούν τα βουνά του με ανεμογεννήτριες και τα δάση του θα κοπούν
σύριζα για βιομάζα ή εξόρυξη λιθίου για τις μπαταρίες της πράσινης
ενέργειας. Είναι το αναγκαίο κακό, το πικρό φάρμακο που πρέπει να πιει ο
βαριά άρρωστος, για να σωθεί.
Είναι ακριβώς αυτό το αφήγημα, της σωτηρίας, που αποτελεί το ηθικό
οπλοστάσιο της εκστρατείας στείρωσης. Η γέννα περιγράφεται στα
φιλοζωικά, ευγονικά φυλλάδια, ως μια διαδικασία ανείπωτης ταλαιπωρίας
για το ζώο και για τα μωρά προδικάζεται μια σύντομη ζωή γεμάτη πόνο και
σκληρότητα. Αν αφήναμε τη ζωή να ακολουθήσει τις φυσικές διαδικασίες θα
κατακλυζόντουσαν οι πόλεις από ετοιμοθάνατα σκυλάκια και γατάκια, που θα
μας κοίταγαν θλιμμένα πριν ξεψυχήσουν μέσα στη δυστυχία. Αυτό το γελοίο
και πεπαλαιωμένο ηθικοπλαστικό αφήγημα δευτέρας διαλογής, δείχνει να
αποτελεί την ηθική ραχοκοκκαλιά των σύγχρονων ευγονιστών-φιλόζωων.
Φυσικά η σωτηρία, σε αντίθεση με την αλληλοβοήθεια ή την ενσυναίσθηση,
εμπεριέχει και την εξουσία πάνω σ΄αυτό που σώζεται: ως ανήμπορο και
χρήζων σωτηρίας, στερείται την αυτοδιαθεσή του και γίνεται υποτελές
υποκείμενο των εκάστοτε σωτήρων. Και είναι αυτό το ιδεολόγημα, της
θανατηφόρου σωτηρίας, που διατρέχει την τρέχουσα κατάσταση με την
πανδημία, όπου τα δικαιώματα και η ευζωία των πολιτών συνθλίβονται για
να σωθούν από έναν ιό.
Συμπόνοια και φροντίδα
“Ναι, αλλά εσύ αντέχεις να βλέπεις πατημένα γατάκια ή αποστεωμένα απο την πείνα αδέσποτα;”
Αυτό είναι το επιχείρημα στο οποίο καταφεύγουν συνήθως οι θιασώτες
της μαζικής στείρωσης. Καταρχάς αν δω ένα σκοτωμένο παιδάκι από
αυτοκίνητο, θα σκεφτώ πως να κάνω τους δρόμους πιο ασφαλείς, τους
οδηγούς πιο προσεχτικούς, ακόμα και το να απαγορευτούν τα αυτοκίνητα∙ σε
καμία περίπτωση, πως να αφανίσω τα παιδάκια. Ακριβώς και 100%
αντίστοιχα, επειδή ταράζομαι με ένα πεινασμένο ζώο, αφήνω που και που
τροφή σε ασφαλή σημεία-καβάτζα και προσπαθώ να εισάγω περισσότερη
ανεκτικότητα και συμπόνοια, στη σχέση ανθρώπων και ζώων. Σε καμία
περίπτωση δε σκέφτομαι να αφανίσω τα ζώα, για να μην τα βλέπω να
υποφέρουν.
Δε στειρώνουμε τους Παλαιστίνιους, ούτε τους πολίτες της Μιανμάρ –
αντίθετα αν νοιαζόμαστε, τους βοηθάμε με όποιο τρόπο μπορούμε. Παρόλο
που υποφέρουν και η θέα νεκρών παιδιών από σφαίρες μας σφίγγει την
καρδιά. Άλλωστε, σε ένα δεύτερο επίπεδο, ίσως το τίμημα της ελεύθερης
ζωής ενός λαού να δικαιολογεί ακόμα και έναν τέτοιο πόνο.
Είναι τραγικό να βλέπει κανείς μικρές αγέλες απο πεινασμένα και
κακοποιημένα σκυλιά, έξω από τα χωριά. Καλό είναι στο βαθμό των
δυνατοτήτων μας να βοηθήσουμε. Πως; Με λίγη τροφή, ένα χάδι, μια αγγελία
“χαρίζεται”, ένα πρόχειρο καταφύγιο απο το κρύο και τη βροχή, με
κουβέντες και κείμενα και πίεση για αλλαγές στη νομοθεσία. Ο πόνος θα
παραμείνει. Και η μιζέρια και ο θάνατος. Αλλά και τα χαρούμενα
γαβγίσματα του κουταβιού που μετά απο ένα αναπάντεχο γεύμα παίζει
χαρούμενο στο πανταχού παρών ηλιόλουστο (και προσωρινά αιώνιο) τώρα.
Όπως και τα νωχελικά γουργουρητά της γάτας που μετά απο μια μακρόχρονη
θητεία στην αλητεία, ξαποσταίνει σε μια φιλική αυλή. Και εν τέλει, η
ύπαρξη των άλλων όντων είναι δική τους υπόθεση και η αλληλεπίδραση μαζί
τους πρέπει να διέπεται τουλάχιστον από τον βασικότερο όρκο του
Ιπποκράτη. “… ποτέ για να βλάψω …”. Αν δε μπορείς να κάνεις καλό, μην
κάνεις κακό τουλάχιστον.
Όχι, δεν είναι ωραία να παρατιούνται νεογέννητα στα σκουπίδια. Αλλά
από το να μην έχουμε καθόλου νεογέννητα, ας παρατιούνται και κάποια στα
σκουπίδια. Καλά κάνουν και γεννάνε οι φτωχοί στις ανηλώς λεηλατημένες
χώρες του τρίτου κόσμου∙ κι ας πεθαίνουν τα μισά παιδιά τους απο τύφο
και πείνα. Στο κάτω – κάτω, αν δε μπορούμε να κάνουμε κάτι για να
βοηθήσουμε, ας μην κάνουμε τίποτα. Αν αντί για την άθλια καμπάνια
στείρωσης που έχει αποκτήσει τα χαρακτηριστικά προπαγάνδας τα τελευταία
χρόνια, διοχετευόντουσαν αυτά τα κονδύλια στην υιοθεσία αδέσποτων (αντί
για την αγορά ζώου ράτσας) τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα.
Η ψυχική επιβάρυνση όσων ανθρώπων ασχολούνται καθημερινά με το τάισμα
και τη φροντίδα αδέσποτων και ενίοτε ταλαιπωρημένων ζώων, είναι
κατανοητή και πρέπει να ληφθεί υπόψη. Είναι αντίστοιχη με αυτή του
ψυχολόγου κακοποιημένων παιδιών ή μεταναστών σε κέντρα κράτησης. Αυτοί
ζητάνε όμως να σταματήσουν οι πόλεμοι ή να καταργηθούν τα σύνορα: όχι να
στειρώσουμε τους μετανάστες. Οι φιλοζωικές αντίθετα, ανάγουν τη
φροντίδα ως αυτοσκοπό και τη χρησιμοποιούν ως ηθικό προπέτασμα
ολοκληρωτικού ελέγχου. Οι λυσσασμένοι ευνουχιστές φιλόζωοι που περνάνε
τον ελεύθερο χρόνο τους παγιδεύοντας αδέσποτα γατιά και στειρωνοντάς τα,
κατευθύνονται απο τις ηθκές επιταγές της φροντίδας προς ανυπεράσπιστα
πλάσματα. Και η στείρωση είναι στην κορυφή της ιεραρχίας της φιλοζωικής
φροντίδας, πάνω και απο τη σήμανση και την αποπαρασίτωση (και πολλά
επίπεδα πάνω απο την παροχή τροφής και στοργής).
Οι βιολογικές λειτουργίες του ζώου είναι ταυτόσημες με την υπαρξή
του∙ το είναι ταυτίζεται με την ουσία του. Τα ένστικτα της αναπαραγωγής,
της περιπλάνησης, του κυνηγιού κτλ είναι κομβικά: η χειρουργική
αφαιρεσή τους δεν είναι απλά παρέμβαση, αλλά ακρωτηριασμός. Και πάλι: δε
σημαίνει πως ένα στειρωμένο ζώο, θα΄ναι απαραίτητα δυστυχισμένο. Αλλά
σίγουρα η απώλεια της εμπειρίας της γέννας ή του αναπαραγωγικού
ενστίκτου, αποτελεί σημαντική παρέμβαση.
Τα ζώα συντροφιάς ζούνε αναμφίβολα σε ένα σχετικά ανοίκειο περιβάλλον
για αυτά – το ανθρώπινο. Και ως εντούτοις είναι λογικό η υπαρξή τους να
επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις ανθρώπινες αποφάσεις. Είναι ωστόσο
προφανώς τελείως διαφορετικής τάξης ζήτημα το να στειρωθούν κάποια ζώα
μετά από γέννες ή για λόγους υγείας, είτε ακόμη και λόγω υπερπληθυσμού
και άλλο να στειρώσουμε όλα τα ζώα συντροφιάς αυτού του αίφνης ιδιαίτερα
χουντόπληκτου κόσμου.
Εν αντιθέσει με τη συνήθη αφήγηση των αξιολύπητων και δυστυχισμένων
αδέσποτων, πολλά απο αυτά καταφέρνουν και έχουνε μια πλούσια ζωή ως
άγρια, ελεύθερα ζώα. Πέραν των προφανών, ποντικών και κατσαρίδων δηλαδή,
έχω προσωπικά γνωρίσει και σχετιστεί με πάρα πολλά αδέσποτα σκυλιά που
φτάσανε ως τα βαθιά γεράματα και με περισσότερα γατιά απ΄όσα μπορώ να
απαριθμήσω. Ορισμένα ζούσανε εμφανώς καλύτερα από πολλά ζώα σπιτιού. Το
ίδιο σε ένα βαθμό ισχύει και για τις αλεπούδες σε πολλές Ευρωπαϊκές
πόλεις. Το αφήγημα δηλαδή που συνδέει την αδέσποτη ζωή μόνο με πόνο και
δυστυχία, δεν έχει καμία πραγματική βάση. Αντίθετα, είναι εξαιρετικά
παρόμοιο με την αφήγηση για τον απολίτιστο άνθρωπο,
την εποχή της αποικιοκρατίας. Είναι με άλλα λόγια ένα ιδεολόγημα της
κυριαρχίας. Ένα αφήγημα κατευθυνόμενο απο τα συμφέροντα ενάντια στην
ελεύθερη ζωή εν γένει – τόσο της δική μας όσο και των τετράποδων
συντροφών μας.
Προφανώς, η φροντίδα είναι προυπόθεση για την απρόσκοπτη ροή
χρηματοδοτήσεων. Οι μαζικές στειρώσεις και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης
ζώων που βαφτίζονται καταφύγια, επιδοτούνται και ενίοτε αδρά. Αλλά το
ιδεολόγημα της ανήμπορης φύσης, κοινό σε όσους έχουν
επαγγελματικό συμφέρον απο τη διαχείριση του φυσικού κόσμου, στην
περίπτωση των φιλοζωικών ξεπερνά τα -υπαρκτά- οικονομικά συμφέροντα.
Βρίσκεται στον πυρήνα της υπαρξής τους: η μανία για σωτηρία μέσω ολοένα
αυξανόμενου ελέγχου, έχει χαρακτηριστικά ψυχοπαθολογίας. Κανείς
δασολόγος δεν έχει φτάσει στο σημείο να προτείνει την αποψίλωση των
περιαστικών δασών για να τα σώσει από την αστική μόλυνση – ωστόσο οι
φιλοζωικές κάνουν ακριβώς αυτό.
Ο θάνατος των άλλων, είναι αργά η γρήγορα και δικός μας θάνατος
Ο τρόπος που συσχετίζεται ο άνθρωπος με τον φυσικό κόσμο, δεν
επηρεάζει μόνο τον φυσικό κόσμο, αλλά και τον ανθρώπινο. Οι νοητικές
κατασκευές με τις οποίες προσπαθεί να ερμηνεύσει, ή και να καθυποτάξει,
τον κόσμο, αποκτάνε ενίοτε ζωή και ως παραδείγματα πλέον,
καταλήγουν να ελέγχουν τη δική του. Η καλλιέργεια της γης παράγει ένα
πολύ ισχυρό παράδειγμα για την οργάνωση της κοινωνίας – το ίδιο και ο
τρόπος που φερόμαστε στα ζώα. Ό,τι κάνει ο άνθρωπος στη φύση, αργά ή
γρήγορα θα το κάνει και στον εαυτό του. Δε μεσολάβησαν παρά λίγα χρόνια
πριν μεταπηδήσει η λαιμητόμος από τα εργαστήρια του 18ου αιώνα στις
πλατείες των πόλεων στη γαλλική επανάσταση, ή η λωρίδα παραγωγής, απο τα
σφαγεία του Σικάγο στα εργοστάσια του Φορντ.
Μια κυβέρνηση που μπορεί να διατάξει μια τόσο παρεμβατική ιατρική
πράξη στο σκυλί σου, αργά ή γρήγορα θα διατάξει διάφορες ιατρικές
πράξεις και στο δικό σου σώμα. Το παράδειγμα είναι το ίδιο και άπαξ και εγκαθιδρυθεί, θα κυριαρχήσει στο ουσιαστικό επίδικο όλων των παραδειγμάτων:
την ανθρώπινη ζωή. Ο άνθρωπος που έχει δεχτεί να παραδώσει τα φυτά του
μπαξέ του και την μη-ανθρώπινη παρέα του στον πλήρη έλεγχο των
εταιρειών, θα κάνει το ίδιο και με το σώμα του.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες απέστρεφαν το βλέμμα τους στα ολοένα και αυξανόμενα κέντρα κράτησης των μεταναστών. Αυτοί είναι Άλλοι, σ΄εμάς
δε θα συμβεί κάτι τέτοιο, ψιθύριζαν καθησυχαστικά στους εαυτούς τους.
Τον τελευταίο χρόνο, οι ψίθυροι αν και έχουν μετατραπεί σε μουρμουρητά
δεν αρκούν για να τους καθησυχάσουν, καθώς συνειδητοποιούν το πόσο
εύκολο είναι να γίνουν αυτοί οι Άλλοι.
Ή με τα λόγια του Αντόρνο: “Το Άουσβιτς ξεκινά κάθε φορά που κάποιος κοιτάζει ένα σφαγείο και σκέφτεται: δεν είναι παρά ζώα”.
Ρέκβιεμ για ένα είδος
Αυτός ήταν ο τίτλος της ενότητας που έκλεινε ένα παλιότερο κειμενό
μου, του 2007, ενάντια στην τότε σχετικά καινούργια, ευνουχιστική μανία
των φιλοζωικών, που επικεντρωνόταν στον αφανισμό των σκυλιών. Πλέον, 14
χρόνια μετά, θα πρέπει δυστυχώς να τον διορθώσω: Ρέκβιεμ για δυο είδη.
Μόλις μιάμιση δεκαετία πριν θεωρούταν αδιανόητο πως θα καταφέρουν να
εξοντώσουν και τα γατιά∙ πλέον όλα τα γατιά γύρω απο τα σημεία θεσμικής
φροντίδας -πρόχειρα σπιτάκια σε πλατείες, ταμπελίτσες και πιατάκια-
είναι στειρωμένα. Και όλο και περισσότερα δείχνουν να πέφτουν στην
παγίδα.
Τα σκυλιά των πόλεων έχουν σχεδόν εξολοθρευτεί όλα. Πριν μια
δεκαετία, συναντούσες ακόμη μοναχικούς τετράποδους πλάνητες, στις βόλτες
σου. Σκυλιά που σε ακολουθούσαν για λίγο στη βόλτα σου, έτσι για την
παρέα και την πιθανή περιπέτεια. Ορισμένες φορές δε γύρευαν καν τροφή –
ούτε ήθελαν να μπουν στο σπίτι σου. Και αν αναπτυσσόταν κάποια
συμπάθεια, πιθανώς τα ξανάβλεπες σε μια επόμενη βόλτα. Όχι πια.
Στη διάρκεια του πρώτου λοκντάουν πέτυχα έναν απο τους τελευταίους
του είδους του. Ελεύθερος, μη-στειρωμένος, κατέβαινε κουτσαίνοντας κάθε
βράδυ από τα υψώματα της άνω κυψέλης, στοχοπροσηλωμένος και κρατώντας
τις αποστάσεις του από τους ανθρώπους. Ήταν μια αχτίδα ελπίδας και ένα
μπογαλάκι θλίψης μαζί. Ίσως και μια θλιβερή υπενθύμιση στους κατ΄οίκον
περιορισμό πολίτες, για το τι μας περιμένει όλους. Τον ξαναείδα στις
αρχές του δεύτερου λοκντάουν και ήταν το καλύτερο πράγμα που μου συνέβη
εκείνες τις μέρες. Δεν ξέρω τι απέγινε αυτός ο σκυλάκος. Ελπίζω να
συνεχίζει να περιφέρεται ελεύθερος και να μην έπεσε θύμα της ανθρώπινης
κακίας – καμουφλαρισμένης με φιλοζωική φροντίδα.
Οι μεσαιωνικές πόλεις, στην εμφάνιση πανώλης, συχνά εξόντωναν όλα τα
σκυλιά και τα γατιά (και συχνά το πλήρωναν ακριβά καθώς οι χωρίς φυσικό
εχθρό αρουραίοι διέδιδαν τη μόλυνση παντού). Το μισητό επάγγελμα του
μπόγια επιβίωνε για αιώνες στις περισσότερες πόλεις και κάθε τόσο
επιβαλλόταν μια τελική λύση για τους αστικούς αδέσποτους σκύλους. Σε
πείσμα όλης αυτής της σκληρότητας, η σχέση του ανθρώπου με τα δυο πιο
κοντινά στη ζωή του είδη, τα σκυλιά και τα γατιά, συνέχισε να υφίσταται.
Με ελάχιστες χειρονομίες τρυφερότητας και συμπόνοιας, αρκετές όμως για
να σμιλεύσουν μια σχέση, που πέρα απο τη στυγνή χρηστικότητα είχε και
εκφάνσεις ανιδιοτέλειας, συντροφικότητας και αγάπης άνευ όρων. Αυτή η
σχέση, αυτό το καθρέφτισμα της ψυχής στο βλέμμα ενός άλλου ζωικού
είδους, αυτός ο εμπλουτισμός του βιώματος με τη συνύπαρξη με το
διαφορετικό, υφίσταται πλέον ένα τρομαχτικό μετασχηματισμό. Αυτό που
απομένει, μετά από χιλιετίες συνύπαρξης ανθρώπων, γατιών και σκύλων,
είναι βιολογικά προιόντα για όλες τις ανθρώπινες ανάγκες και γούστα. Μια
ύβρις, μεγαλύτερη και απο τη γενοκτονία: η μετατροπή σε προιόν.
Στις πέντε ελευθερίες που προβλέπει το νέο ν/σ, για τη διασφάλιση
υποτίθεται της ευζωίας των ζώων, δεν περιλαμβάνεται ούτε η γενετήσια,
ούτε αυτή της ελευθερίας κίνησης, πόσο μάλλον η ελευθερία γενικώς: το
γεγονός πως οι εμπνευστές του ονομάζουν αυτή την φρικαλέα και
αποστειρωμένη επιβίωση, “ευζωία” είναι δηλωτικό των άρρωστων προθεσεών
τους για τη διαχείριση της ζωής εν γένει. Ήδη πολλές φιλοζωικές, έχουν
ως όρο την περίφραξη της αυλής για να δώσουν κάποιο αδέσποτο για
υιοθεσία. Τα ζώα μετατρέπονται σε οικιακά αξεσουάρ. Καταδικάζονται να
δημιουργούνται σε εργαστήρια, να απωλέσουν τα γενετήσια ενστικτά τους
και να κυκλοφορούν εκτός σπιτιού μόνο δεμένα – για όλη τη, μάλλον
σύντομη (τα σύγχρονα προϊόντα φτιάχνονται για να χαλάνε γρήγορα) και
σίγουρα μίζερη, ζωή τους. Μια δυσοίωνη και ζοφερή υπενθύμιση στον
άνθρωπο για το τι είδους ευζωία του επιφυλάσσουν οι αρχές.
Ο σκύλος είναι το αντίθετο του Παβλόφ, παρατήρησε κάποτε μια
ευγενής ψυχή σε ένα κείμενο αποχαιρετισμού στον Kανέλλο, “του αγαθού
σκύλου που φρουρούσε το Πολυτεχνείο”. Χρειάζεται να πασχίσει κανείς
πλέον, όταν τόσο ο Παβλόφ, όσο και η ιδεολογία του ελέγχου, θριαμβεύουν,
για να βρει λέξεις για ένα μεγάλο, τεράστιο αποχαιρετισμό σε δυο είδη,
για ένα αποχαιρετισμό για το πιο δυνατό -και για πολλούς μοναδικό-
παράδειγμα άγριας και τρυφερής μη-ανθρώπινης ζωής.
Για τους μοναχικούς των γειτονιών που γεμίζουν μπωλάκια με γατοτροφή
κάθε βράδυ – κάποιες φορές η μόνη πράξη αγνής καλοσύνης σε ένα ολόκληρο
Αθηναϊκό βράδυ. Για τους αδέσποτους σκυλίσιους πλάνητες που έδωσαν ζωή
στις γειτονιές μας και τις βραδυνές μας βόλτες. Για τις γάτες που
εμφανίστηκαν ξαφνικά στις αυλές μας και αποφάσισαν να τις ομορφύνουν με
τη μόνιμη παρουσία τους. Για τις ανάσες ομορφιάς και καλοσύνης στις
πόλεις μας, που αποστειρώνονται, για να μοιάζουν όλο και περισσότερο σε
σούπερ μάρκετ. Για τη σκυλίτσα μας που ανασαίνει χαρούμενα καθώς τη
βυζαίνουν μισή ντουζίνα φασαριόζικες γούνινες μπαλίτσες. Για τα μοναχικά
δέντρα στα βουνά και τα φυτά που ανθίζουν μες στα βράχια.
Για το σκυλάκο που κατέβαινε κουτσαίνοντας, ελεύθερος και μόνος, τα κυψελιώτικα υψώματα τα βράδυα της καραντίνας.
Για να μη γίνουν οι ζωές μας περιουσιακά στοιχεία της βιομηχανίας.
ΟΧΙ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΥΓΟΝΙΚΗ
ΚΑΜΜΙΑ ΣΤΕΙΡΩΣΗ ΣΕ ΖΩΑ, ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΑΙ ΜΗ
πηγη: Τα ημερολόγια ενός Ιού
